I. COVID-19 : HƯỚNG VỀ LÀN SÓNG DỊCH THỨ MƯỜI
Sự xuất hiện của những biến thể mới ở Hoa Kỳ và Trung quốc, ở đây đại dịch lại nổi lên một cách nghiêm trọng, làm lo ngại Phương Tây. Phải sợ và nghĩ gì ?
Ít lâu trước kỳ nghỉ Noel, những trường hợp Covid-19 đã giảm dần dần, dấu hiệu rằng đỉnh dịch đã qua. Nhưng hai tin xấu mới đây khiến không vui mừng quá sớm. Một đến từ Hoa Kỳ, một đến từ Trung quốc.
XBB, biến thể Hoa Kỳ
Ngày 30/12, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ (CDC d’Atlanta) đã chính thức loan báo sự tăng lên trong gần 4 tuần của biến thể XBB.1.5, trở nên nguồn, cuối tháng 12, của 40% của tất cả các trường hợp Covid ở Hoa Kỳ và trong số chúng, của 75% trường hợp trong miền bắc của đất nước. Nó tiến triển nhanh. Biến thể này sinh ra ở New York do sự tái phối hợp của hai biến thể phụ của Omicron BA.2 (BA.2.10.1 và BA.2.75). Không gì cho thấy rằng nó nguy hiểm hơn những biến thể trước. Tuy nhiên, nó chiụ trách nhiệm 40.000 nhập viện mỗi tuần và hơn 5000 nhập viện ICU. Nó sẽ không ngừng lại ở đó. Những người dễ bị thương tổn với biến thể này chủ yếu là những người trên 65 tuổi. XBB.1.5 dường như có thể thoát dễ dàng miễn dịch thể dịch (những kháng thể), có được do những lây nhiễm trước đây hay do những tiêm chủng. Ta chưa biết liệu hai vaccin sau cùng của Moderna và Pfizer BioNTech, chống lại đồng thời Omicron BA.4, Omicron BA.5 và Sars-CoV-2 nguyên thủy, có thể hiệu quả chống lại nó hay không. Cần phải biết nhanh điều đó bởi vì XBB.1.5 đã xuyên qua Đại Tây Dương (để đến châu Âu). Nó đã được nhận diện trong 70 nước, trong đó có Pháp.
BF.7, biến thể Trung quốc.
Người ta đã trách nhiều chủ tịch Tập Cận Bình về chính sách zéro Covid. Sau khi đã hoành hành quá lâu ở Trung quốc, chính sách này đã gây nên vào tháng 11 một cuộc nổi loạn nhân dân, khiến Bác Kinh phải chấm dứt hôm 7/12 ba năm phong tỏa nghiêm ngặt toàn diện. Như một số vận, một làn đại dịch khổng lồ do sự trổi dậy của BF.7, một biến thể phụ của Omicron BA.5, đã tức thời đổ xuống Empire du Dragon. Trước hết chính quyền báo cáo những con số kỳ cục (3000 trường hợp nhiễm, 15 tử vong). Những bilan khác nhau đã rò rỉ tại địa phương : 10 đến 20 triệu người Thượng hải và có lẽ gấp đôi bị nhiễm, một nửa triệu người bị nhiễm mỗi ngày ở Qingdao, thành phổ nghỉ mát nổi tiếng 10 triệu dân nằm ở bờ biển Hoàng hải. Số những trường hợp mới mỗi ngày là cùng mức độ trong những thủ phủ khác của Trung quốc và không tha miễn đảo Hải Nam (9 triệu dân) ở miền nam. Những bệnh viện tràn ngập, những khoa hồi sức tăng cường bùng nổ. Chỉ riêng tháng mười hai, 250 triệu người bị lây nhiễm bởi biến thể này, còn dễ truyền hơn những biến thể trước. Cuối tháng giêng, Năm mới âm lịch với 700 triệu người du hành trong toàn đất nước, làm sợ một sự tăng tốc của làn sóng tăng lây nhiễm này. Airfinity, société d’analyses prévisionnelles của Anh, đánh giá rằng BF.7 giết chết mỗi ngày 11.000 người và gây nhiễm 1,8 triệu. Nhà dịch tễ học Eric Liang Feigi-Ding, thuộc Covid Task Force của New England Complex System Institute, đánh giá là có thể rằng, trong ba tháng đến, biến thể này sẽ lây nhiễm 60% dân trung quốc và 10% dân số thế giới ! Người ta đã bắt đầu phát hiện ở Hoa Kỳ, ở Ẩn Độ, ở Đức, ở Đan Mạch và ở Pháp, mặc dầu những kiểm soát ở biên giới !
Chúng ta có nguy cơ gì ?
Theo nhiều chuyên gia, có một tính dễ bị thương tổn trung quốc (vulnérabilité chinoise) mà chúng ta không có ở châu Âu, liên kết với sự kiện dân trung quốc thường nhất đã chỉ nhận hai mũi vaccin (cách nay hơn 1 năm và không còn được bảo vệ nữa) và bị phong tỏa trong gần 3 năm, điều này đã không tạo điều kiện cho miễn dịch cộng đồng. Trái lại, ở Phương tây, chúng ta đã thụ đắc một miễn dịch cộng đồng vững chắc hơn nhiều, nhờ những nhiễm kế tiếp nhau với những biến thể khác nhau, mà sự giở bỏ những phong tỏa đã làm dễ, và đã nhận những tiêm chủng đều đặn hơn. Vì thế họ nghĩ rằng, mặc dầu khả năng thoát miễn dịch của BF.7 là cao, nếu không được bảo vệ chống lại những thể nhẹ của bệnh (bị che lấp bởi một cảm cúm, một đau họng, sốt, chảy nước mũi) chúng ta hẳn được bảo vệ chống lại những thể nặng. Cần chờ xem !
Những khuyến nghị
GS Brigitte Autran, nhà miễn dịch học và chủ tịch của Covar (Comité de veille et d’anticipation des risques sanitaires), nhắc lại, mặc dầu một đỉnh dịch đã qua, rằng Covid-19 tiếp tục giết gần 150 người mỗi ngày ở Pháp, chủ yếu những người già và rằng chỉ 40% những người 70 tuổi và hơn (còn ít hơn trong những nhà dưỡng lão) đã nhận liều thứ tư, trong khi tỷ lệ này phải là 100%. Sự đi đến của những biến thể mới sẽ không dàn xếp những sự việc và sự rối loạn tổ chức mà chúng gây nên ở Trung quốc, nơi sản xuất-xuất càng nhiều hoạt chất cho công nghiệp dược phẩm, có nguy cơ dẫn đến một sự thiếu thuốc. Những người chậm trễ hãy đi tiêm chủng nhanh lên và những động tác giãn cách xã hội trong không gian kín và đông người phải bắt đầu lại. Một làn sóng thứ mười đang đến !
(PARIS MATCH 19-25/1/2023)
II. Ở TRUNG QUỐC, SỰ THẤT BẠI CỦA NHỮNG NĂM ZERO COVID.
Đất nước đã phải từ bỏ đột ngột một chính sách y tế trở nên không chịu được, về mặt tài chánh và xã hội.
Những im lặng của sự tuyên truyền đôi khi đinh tai. Từ 7/12 sự biến mất của những lời dẫn về chiến lược zéro Covid trong truyền thông trung quốc nói lên sự chuyển hướng 180 độ, được thực hiện bởi những bài phát biểu cầu kỳ của các chuyên gia và của những người hữu trách chính thống, từ nay cố hết sức không làm mất mặt. Những ngày càng trôi qua, sự quản lý của dịch bệnh Covid-19 bởi trung quốc càng giống với một sự đi dài lâu xuống địa ngục.
Cũng như mọi thảm kịch, thảm kịch nyy diễn ra thành 3 hồi. Chiến thắng năm 2020, nghi ngờ năm 2021 và thất bại năm 2022. Những hàng dài chờ đợi trước các nhà hỏa táng của Bác Kinh cũng như những biện pháp thận trọng được áp dụng hiện nầy bởi nhiều nước khác nhau đứng trước những nguy cơ của một biến thể mới trung quốc của Covid, xác nhận kết cục sỉ nhục này.
Nếu, vào cuối tháng 12 này, cuộc sống bắt đầu trở lại bình thường ở Bắc Kinh, các trường học vẫn bị đóng cửa, các hiệu thuốc không được cung ứng đủ, các bệnh viện bị quá tải và, đối diện với sự ứ đọng của các nhà hỏa táng, các tài xế taxi làm cho anh hiểu rằng vì vài năm euro, họ sẵn sàng biến hóa chiếc xe hơi của họ thành xe tang và mang thi thể của một người chết đến tỉnh Hồ bắc (hebei) láng giềng.
Tuy vậy, vào năm 2020, sau một khởi đầu của năm tai họa, sự tuyên truyền của Trung quốc đã tỏ ra một tính hiệu quả tuyệt vời. Nó hầu như đã thành công làm quên đi sự lần lữa ban đầu của những người hữu trách đối diện với virus mới này, làm quên đi những lời vu khống được thốt ra chống lại những thầy thuốc can đảm của Vũ Hán phát ra lời báo động và bữa tiệc hoành tráng để ca ngợi đảng mà 40.000 gia đình Vũ hán được mời 18/1
« THẮNG CUỘC CHIẾN »
Sự phong tỏa của thành phố 11 triệu dân này, từ 23/1 đến 8/4 là một tiếng sét. Sự đi đến của 42.000 thầy thuốc và y tá, được giới thiệu như là những người tình nguyện đến từ khắp đất nước và sư xây dựng những bệnh viện trong một thời gian kỷ lục, sẽ gây ấn tượng toàn thế giới. Được chủ tịch trung quốc, Tập cận Bình tiếp ở Bắc Kinh, ngày 28/1, Tedros Adhanom Ghebreyesus, tổng giám đốc của OMS, thực hiện ngay cả một sự cúi mình trước người cũng là tổng bí thư của Đảng cộng sản trung quốc. Biểu tượng là mạnh. Đã không những đòi hỏi những giải thích, vị tổng giám đốc OMS còn tỏ lòng cảm phục về công việc mà Trung quốc thực hiện.
Những người trung quốc cũng dường như thỏa mãn. « Tôi không tin những người cộng sản. Tôi nghĩ họ có thể hy sinh thành phố để cứu đất nước. Ngày 23/1/20 vào buổi sáng, tôi đã muốn trốn với chồng và con trai chúng tôi, nhưng chúng tôi bị công an buộc phải quay lại. Trước hết tôi sợ hãi, nhưng tôi công nhận rằng, cuối cung, điều đó đã được quản lý khá tốt », một người đàn bà ở Vũ hắn đã tâm sự như vậy vào tháng 9/2020.
Trái với điều mà vài người ở Phương tây đã từng tiên đoán, vậy Vũ hán sẽ không là « lúc Tchernobyl » của Tập Cận Bình, khởi đầu của sự sụp đổ của ông ta.Trái hẳn lại. Ngay tháng sáu 2020, Trung quốc công bố một cuốn sách trắng đầu tiên và kêu lên chiến thắng. « Dưới sự lãnh đạo mạnh mẽ của ủy ban trung ương của Đảng CS với Tập Cận Bình như hạt nhân, Trung quốc đã thiết đặt một hệ thống hiệu quả…Chính hệ thống rất hiệu quả này đã cho phép Trung quốc thắng cuộc chiến tranh của toàn dân chống virus », tài liệu này đã giải thích như vậy.
Trong khi phần còn lại của thế giới đến lượt bị ảnh hưởng bởi virus và trong khi những người phương tây khám phá một cách sững sờ không những sự không chuẩn bị của mình mà còn sự phụ thuộc của họ đối với công nghiệp dược phẩm trung quốc, chế độ cộng sản không ngừng dàn cảnh chiến thắng của mình và hướng về thời kỳ sau Covid. Vào ngày 8/9, Tập cận Bình, chủ tọa một buổi lễ vinh danh các «anh hùng » của Vũ Hán bên trong Grand Palais du peuple, nhận một standing ovation.
Vào ngày 22/9, phát biểu từ Bắc Kinh qua vidéo, trước Quốc hội, nhân vật số 1 của Trung quốc tỏ ra tự tin. « Hiện nay, thế giới đang đối đầu với đại dịch Covid-19 và đứng trước những thay đổi sâu sắc chưa bao giờ thấy trong một thế kỷ », ông đã phát biểu như vậy. Một công thức ngoại giao có nghĩa rằng, đối với chủ tịch Trung quốc, phương Tây đang suy tàn và châu Á trổi dậy. Vài câu nói xa hơn, Tập cận Bình nhấn mạnh : « Covid-19 là một trắc nghiệm quan trọng của khả năng lèo lái đất nước ». Nhà độc tài này đã không bao giờ che dấu điều đó ; dưới mắt ông ta, trong một thế giới ngày càng khó lường, những chế độ dân chủ ít hiệu quả hơn những chế độ độc tài, cuộc khủng hoảng Covid mang lại một bằng cớ mới về điều đó.
NGOẠI GIAO VACCIN
Trong bối cảnh của chiến tranh lạnh ý thức hệ mới này, cuộc chạy đua vaccin sẽ tạo nên một enjeu décisif. Vì có ít bệnh nhân, Trung quốc trắc nghiệm những bệnh nhân của mình trong phần còn lại của thế giới. Một chính sách sẽ cho ra đời ngoại giao vaccin. Đó sẽ là một thành công không thể chối cãi đối với Bắc Kinh. Nhưng, vào tháng 12/ 2020, khi những vaccin đầu tiên đến trên thị trường, Trung quốc đưa ra một quyết định chưa từng có trên thế giới. Thay vì ưu tiên những người già, được xem là có nhiều nguy cơ hơn, Trung quốc chỉ tiêm chủng những người trưởng thành từ 18 đến 59 tuổi. Và không phải bất cứ người nào : 15/12, Trung quốc nhằm ưu tiên « những người thao tác những sản phẩm nhập cảng của chuỗi lạnh (chaine froide), những nhân viên hải quan, nhân viên y tế và những người làm việc trong những vận tải công cộng và những chợ bán những sản phẩm tươi.»
Đối với Trung quốc, virus chỉ có thể đến từ nước ngoài. Sau khi đã gần như đóng espace aérien với phần còn lại của thế giới ngày 27/3/2020, Pékin buộc tội những sản phẩm nhập cảng. Saumon Na uy rồi Chí lợi, bò á căn đình hay tân tây lan, heo hoa kỳ, tôm và cá thu đến từ Equateur, cẳng gà và calamar Nga, những cánh gà argentin, cá indonésie và ngay cả những chai bia hoa kỳ…Người ta không đếm nữa những sản phẩm nhập cảng mà trung quốc xác nhận đã tìm thấy những dấu vết của virus.
Ít quan trọng rằng không nước nào khác trên thế giới đã làm một khám phá tương tự hay ít quan trọng rằng OMS chỉ rằng không có bằng cớ vào lúc này rằng virus gây những bệnh hô hấp có thể được truyền bởi thức ăn hay những bao bì thực phẩm. Đó là, mặc dầu chiến thắng của nhân dân chống lại virus, virus này tiếp tục lưu hành. Mặc dầu ít nhanh hơn so với phần còn lại của thế giới, nhưng dẫu sao chúng vẫn lưu hành.
Vào tháng giêng 2021, 11 triệu dân của Shijiazhuang, thủ phủ của Hebei, được phong tỏa 3 tuần sau khám phá khoảng một trăm trường hợp dương tính. Vào mùa xuân 2021, hai tỉnh, Liaoning và Anhui, khai báo nhiều trường hợp và gia tăng những phong tỏa địa phương. Mặc dầu, một cách chính thức, Trung quốc gần như không ghi nhận một trường hợp tử vong nào do Covid-19 giữa 4/2020 và 4/2022, đất nước bắt đầu dần dần phòng vệ.
Cuối tháng ba 2021, bác sĩ Tedros chính ông tránh xa Pékin. Nhận một báo cáo của các chuyên gia của OMS được phái đến Trung quốc để điều tra về nguồn gốc của virus, patron của tổ chức tỏ ra cực kỳ thận trọng : Mặc dầu nhóm điều tra kết luận rằng sự rò rỉ từ một phòng thí nghiệm là giả thuyết ít có khả năng nhất, nhung điều đó đòi hỏi những thăm dò khác, với tiềm năng những mission bổ sung…Tất cả các giả thuyết vẫn ở trên bàn ». Một coup càng dur khi « bác sĩ Tedros » được xem là thân trung quốc.
Khi những phong tỏa càng gia tăng, các chuyên gia trung quốc bắt đầu chia rẽ. Zhang Wenhong, một trong những nhà dịch tễ học chính của đất nước, dám đưa ra nhận xét rằng ngay cả nếu virus đến từ nước ngoài, Trung quốc sẽ không thể vẫn đóng cửa mãi mãi. «Coronavirus mới trở nên một virus thường trực và chúng ta phải chuẩn bị cho một đáp trả lâu dài », ông đã giải thích như vậy vào mùa xuân. Một lời chỉ trích chống sách zéro Covid, điều này khiến ông bị kéo vào trong vũng bùn bởi những người theo chủ nghĩa dân tộc. Bị buộc tội ăn cắp văn, ông sẽ là đối tượng của một điều tra nội bộ của đại học của ông, Fudan, mà ông trắng án vài tuần sau đó.
Mặc dầu, như Zhang Wenhong chủ trương điều đó, Trung quốc tiêm chủng. Nhưng một cách quá chậm. Vào tháng sáu 2021, Zeng Yixin, phó chủ tịch của Ủy ban y tế quốc gia, hy vọng tiêm chủng được «70% population cible trước cuối năm » « Population cible », nghĩa là những người hoạt động. Với những vaccin trung quốc duy nhất. Bởi vì nếu virus chỉ có thể đến từ nước ngoài, những phương thuốc chỉ có thể là trung quốc. Mặc dầu hãng dược phẩm Fosu, đã ký kết một thỏa thuận với BioNTech của Đức, vaccin này sẽ không bao giờ nhận được sự cho phép của giới hữu trách y tế trung quốc. Ngược lại, ở cấp cao nhất của Nhà nước, người ta không ngừng nhấn mạnh những đặc tính của y học cổ truyền. « Từ khi Tập Cận Bình ở đó, điều đó hiệu quả rất tốt đối với chúng tôi », một professionnnelle đã lấy làm hoan hỉ như vậy vào tháng ba 2021.
Trên các mạng xã hội cũng như trong chính quyền, những người theo chủ nghĩa dân tộc thuận buồm xuôi gió. Những nhà ngoại giao hung hãn nhất dường như có toàn quyền. Ngày 26/5/2021, Zhao Lijian, phát ngôn viên của Bộ ngoại giao, không do dự đưa ra những thuyết âm mưu. « Nếu phía Hoa Kỳ thật sự muốn yêu cầu một điều tra hoàn toàn minh bạch (về những nguồn gốc của virus), họ phải theo gương của Trung quốc và mời những chuyên gia của OMS đến Hoa Kỳ, mở Fort Detrick (một phòng thí nghiệm quân sự nằm ở tiểu bang Maryland) và những laboratoires biomédicales của nó ở khắp nơi trên thế giới », ông đã xác nhận như vậy.
Bất chấp sự chỉ trích, Trung quốc vẫn duy trì chiến lược zéro Covid. Tuy vậy, ngay cả trước khi biến thể Omicron đến, sự xuất hiện này cho thấy những hạn chế của nó. Ở Ruili (267.000 dân), thành phố nhỏ, ở vùng biên giới với Miến Điện, những người hữu trách địa phương đã phát ra một SOS sau ba tháng phong tỏa.
OMICRON ÀO ẠT
Thật vậy, chính sách y tế này sẽ không chống lại Omicron, được phát hiện ở Trung quốc ngay cuối tháng 12/2021. Những người hữu trách trung quốc khi đó bị ép giữa một chính sách zéro Covid tăng gấp đôi cường độ trước hội nghị thứ 20 của Đảng cộng sản được tổ chức vào mùa thu, và một biến thể khuếch tán cực kỳ nhanh. Để không bị mất chức, những người này buộc phải áp dụng những biện pháp cực đoan. Và đôi khi nói dối một cách trơ trẽn. Bài báo của China Daily loan báo, 24/3, rằng Thượng Hải không có một kế hoạch nào nhằm phong tỏa thành phố, sẽ vẫn trong lịch sử. 25 triệu dân thượng hải sẽ bị phong tỏa từ 27/3 đến 1/6. Cuối tháng tư, Li Bin, phó bộ trưởng y tế, công nhận rằng, từ cuối tháng hai, chủng Omicron của virus, rất lây truyền, đã gây những bùng phát thường xuyên và lan rộng, đặt thách thức nghiêm trọng nhất từ Vũ Hán. Nhưng không có vấn đề thay đổi chính sách : điều đó sẽ làm mất mặt Tập Cận Bình.
(LE MONDE 31/12/2022-1/1/2023)
III CÁC NHÀ KHOA HỌC SỢ SỰ XUẤT HIỆN CỦA NHỮNG BIẾN THỂ MỚI
Đối lại với sự nhẹ nhõm của những người Hoa với ý tưởng sau cùng có thể đi du lịch, là sự lo ngại ở nước ngoài. Bởi vì Bắc kinh bỏ chính sách « zéro Covid » vào lúc mà sự tiến triển của virus trong số 1,4 tỷ dân dường như không kiểm soát được. Phải chăng làn sóng dịch của Trung quốc có thể tràn ngập phần còn lại của thế giới ?
Giới hữu trách trung quốc chấp nhận điều đó : họ không còn có khả năng đo lường tầm quan trọng của dịch bệnh và đã ngừng công bố số những cas lây nhiễm mỗi ngày hay thống kê thật sự những trường hợp tử vong do Covid. Một cách chính thức virus đã làm một người chết trong toàn đất nước …Tuy vậy, theo Financial Times 250 triệu người đã bị nhiễm chỉ trong 20 ngày đầu của tháng 12. « Đó là kỳ lạ vì lẽ toàn hành tinh đã báo cáo cả thảy 660 triệu trường hợp trong gần 3 năm », Antoine Flahault, nhà dịch tễ học và giám đốc của Viện y tế toàn cầu ở đại học Genève, đã ghi chú như vậy. Nói như vậy, Omicron có lẽ đã lây nhiễm nhiều người hơn nhiều điều được chính thức báo cáo, kể cả ở châu Âu hay ở Hoa Kỳ.
Trong một đất nước mà virus đã ít lưu hành trong 3 năm, và những tai tiếng y tế trước đây đã làm cho những người hoa ngờ vực đối với những mũi tiêm, Sars-CoV-2 lưu hành rộng rãi trong một quần thể ít được bảo vệ : « Ta không biết một cách chính xác tỷ lệ thật sự của những người được tiêm chủng, nhất là với vaccin được phát triển ở Trung quốc (duy nhất được cho phép), phải ba mũi cho một sơ chủng (primo-vaccination) , Brigitte Autrann chủ tịch của Comité de veille et d’anticipation des risques sanitaires (Covars) đã ghi chú như vậy. Và những chiến dịch tiêm chủng đã không dành ưu tiên cho những người già », mặc dầu dễ bị thương tổn hơn. Vào giữa tháng 12, dưới 43% những người 80 tuổi và hơn đã nhận 3 liều, theo nhà chức trách.
Đối diện với sự bùng phát dịch bệnh này, vài nước quyết định tái lập những test PCR ở các biên giới. «Nếu mục tiêu là làm chậm lại dịch bệnh, việc chặn lại sự đi vào của những người dương tính đến từ Trung quốc sẽ không thật sự có ý nghĩa, không phải vài chuyến bay sẽ thay đổi gì nhiều», tuy nhiên Brigitte Autran đã nói như vậy và nhắc lại rằng virus đã lưu hành nơi khác : ở Pháp, ta liệt kê trung bình hơn 40.000 trường hợp Covid được khai báo mỗi ngày, và gần 120 tử vong. Cách hay nhất tự bảo vệ, bà đã nhắc lại như vậy, đó là đi tiêm chủng.»
Tuy nhiên, vấn đề về bản chất của virus ở Trung quốc được đặt ra. « Từ điều mà ta biết, hiện nay đó là cùng những biến thể mà chúng ta đã biết », theo chuyên gia miễn dịch học. BF.7, một biến thể phụ của Omicron được phát hiện từ nhiều tháng qua ở châu Âu, dường như đã trở thành chủng chính ở Bắc Kinh. Những triệu chứng của nó là tương tự với những triệu chứng liên kết với những biến thể phụ khác của Omicron, nhưng với một thời kỳ tiềm phục ngắn hơn và một năng lực truyền mạnh hơn.
«Trên thực tế, ta không biết rõ lắm những biến thể thống trị ở Trung quốc là những biến thể nào, vì những dữ liệu có được về sự giải trình tự géne của virus là từng phần và hạn chế », tuy nhiên Antoine Flahault đã ghi chú như vậy. Giới hữu trách đảm bảo thu thập những mẫu nghiệm, và những giải trình tự gène, mà họ chia sẻ trong cơ sở của những dữ liệu thế giới Gisaid, không cho thấy, theo ông, sự khác nhau lớn với những biến thể đang lưu hành ở châu Âu. Nhưng, quy theo số dân, « Trung quốc giải trình tự gène ít hơn nhiều các nước châu Âu ». «Ta biết rằng Trung quốc bị tràn ngập ; Vậy có một điều không chắc chắn về bản chất của các kháng thể », Brigitte Autran đã nói như vậy.
Nỗi sợ, nhất là ở châu Âu, là thấy nổi lên những biến dị mới nguy hiểm hơn. « Ta không thể nghĩ rằng một làn sóng lây nhiễm như thế không liên kết, vào lúc này hay lúc khác, với sự nổi lên của những biến thể mới. Đó gần như là số học. Phải chăng chính những biến thể phụ của Omicron sẽ đến thêm vào 500 biến thể đã được thống kê hiện nay trên thế giới ? Hay những biến thể mới sẽ có một cách nhanh chóng những mẫu tự khác của bảng chữ cái Hy lạp ? Còn quá sớm để nói điều đó », Antoine Flahault đã đánh giá như vậy.
Nếu những biến thể xuất hiện mới đây « đã thích nghi để cho phép virus lây nhiễm những người đã được miễn dịch bằng cách tránh sự nhận biết của hệ miễn dịch », nhưng tình hình không giống nhau ở Trung quốc, ở đây mức miễn dịch là khá thấp, tuy nhiên Emma Hoderoft, chuyên gia dịch tễ học ở đại học Berne, đã nhắc lại như vậy. «Vậy ta không dự kiến rằng virus sẽ chịu một áp lực mạnh để tiến triển chung quanh tính miễn dịch này (và trở nên tiềm năng nguy hiểm hơn đối với chúng ta), chỉ bởi vì nó không cần phải làm như vậy. Tuy vậy, khi virus lan tràn, những biến dị mới luôn luôn có thể xảy ra, vậy tốt nhất là xem điều đang lưu hành, ở Trung quốc cũng như trên toàn thế giới. Để một kiểm soát hiệu quả ở biên giới, lý tưởng là có thể giải trình tự gène tất cả các test dương tính, Brigitte Autran đã gợi ý như vậy. « Nhưng đó là cực kỳ khó để thiết đặt. »
(LE FIGARO 30/12/2022)
IV. CHÂU ÂU NGHIÊN VỀ XÉT NGHIỆM CÁC DU KHÁCH ĐẾN TỪ TRUNG QUỐC.
« Đại đa số » các nước thành viên của EU tán thành áp đặt một test âm tính trước khi lên máy bay trong những phi cảng trung quốc.
Liên hiệp châu Âu luôn luôn tìm kiếm một thái độ chung đối với những hành khách đến từ Trung quốc…Vào thứ ba này (3/1), các chuyên gia của 27 nước đã họp trong ủy ban an toàn y tế (comité de sécurité sanitaire).
Từ tất cả các hướng mà Commission européenne đặt trên bàn, có một hướng mà đa số các thành viên tán đồng : pré-testing. Một cách rõ ràng, bắt buộc trình, trong các phi trường trung quốc, một test négatif trước khi lên một máy bay đến châu Âu, một biện pháp mà Pháp sẽ áp dụng ngay thứ năm (5/1) này. Nếu biện pháp được mở rộng lên toàn thể các nước châu Âu, phải chú ý để nó được nhắm vào những chuyến bay và phi trường thích đáng nhất, người ta định rõ như vậy bên lề buổi họp. Bỉ ủng hộ hết mình biện pháp, « có ý nghĩa nếu như tất cả các nước châu Âu thực thi nó », Frank Vandenbroucke, bộ trưởng y tế đã nhấn mạnh như vậy. Ý tưởng khác : những biện pháp y tế trên những chuyến bay đến từ Trung quốc, như mang khẩu trang bắt buộc.
THEO DÕI NHỮNG BIẾN THỂ MỚI
Ngoài ra Ủy ban an toàn y tế đã nghiên cứu những hướng nhằm truy nã càng nhanh càng tốt những biến thể mới có thể xuất hiện. Hoặc qua sự kiểm tra nước thải được thu thập trong các máy bay, một hướng mà Bỉ đã quyết định thăm dò, với tính cách dự án tiền phong, trong 6 tuần ở Brussels Airport, ở đây hạ cánh hai chuyến bay trực tiếp từ Bắc Kinh mỗi tuần. Một cách để dựng lên bức tranh của Covid hiện tại, bằng cách giải trình tự gen génome của những virus được phát hiện trong những chuyến bay này, vài chuyên gia chủ trương thực hiện sự kiểm tra tương tự trên những mẫu nghiệm rộng lớn hơn, được thu thập trong những phi trường. Mục tiêu được chia sẽ trên bình diện châu Âu : một giải trình tự gen được tăng cường để tránh những biến thể mới tránh miễn dịch khéo léo hơn.
Mặc dầu, một cách chính thức, Trung quốc oằn mình dưới omicron, nhưng những du khách đầu tiên được trắc nghiệm khi đến Ý lại mang chủng được biết rõ ở châu Âu. Hôm thứ ba 3/1/2023, Trung tâm phòng ngừa và kiểm soát bệnh tật ở châu Âu (ECDC) một lần nữa đã nhấn mạnh : một sự gia tăng các cas lây nhiễm ở Trung quốc không có ảnh hưởng lên tình hình dịch bệnh liên kết với covid, ở Liên hiệp châu Âu. Bởi vì những biến thể lưu hành trên lãnh thổ trung quốc thoạt tiên cũng giống với những biến thể làm ho, hách xì trong những vùng của chúng ta và rằng mức bảo vệ (qua tiêm chủng và nhiễm) ở Liên hiệp châu Âu là tốt. Nhưng, trong hậu trường, sự thiếu minh bạch trung quốc làm lo ngại, do đó ý muốn một sự giám sát y tế gia tăng.
Sau cùng, Stella Kyriakides, commissaire à la Santé, đã nhấn mạnh về sự cần thiết tăng cường cảnh giác ngay trong những nước thành viên, đối với các test và tiêm chủng. Một thông điệp cũng được nhấn mạnh bởi Frank Vandenbroucke, ông đã kêu gọi những người có triệu chứng sau khi đã lưu lại ở Trung quốc, chịu một test PCR. Những nói chung hơn, bộ trưởng y tế cũng đã kêu gọi tất cả những người Bỉ, bị bệnh (nhiều vào đầu tháng giêng này), ở tại nhà » hay, trong trường hợp tuyệt đối cần thiết, ra khỏi nhà mang khẩu trang. Không quên biện hộ cho một liều nhắc lại. Sự trở lại của thận trọng y tế cũng phải được áp dụng trên toàn lãnh thổ châu Âu.
(LE SOIR 4/1/2023)
LIÊN ÂU MUỐN ÁP ĐẶT NHỮNG TEST COVID CHO NHỮNG NGƯỜI TRUNG QUỐC
EUROPE. Những người châu Âu, như thường như thế, phản ứng không giống nhau sau khi chính phủ Trung quốc loan báo mở lại biên giới kể từ 8/1 và giở bỏ những hạn chế du lịch được áp đặt từ gần 3 năm qua đối với dân chúng. Sau một tuần do dự, hôm thứ tư 4/1 họ đã cố gắng, trong một buổi họp được triệu tập khẩn cấp bởi chủ tịch Thụy điển của Liên Âu, nhất trí về những quy tắc chung mà những du khách trung quốc phải tuân theo nếu họ muốn đến châu Âu. Và ngay cả khi những cas lây nhiễm tiếp tục bùng phát ở Trung quốc.
Những cuộc tranh cãi được theo đuổi giữa các đại diện của các quốc gia hội viên. Commission européenne đã đặt trên bàn nhiều đề nghị. Theo những đề nghị này, các du khách phải có một test PCR hay antigénique âm tính trước khi lên máy bay. Sự bắt buộc thực hiện test đã được quyết định bởi Ý, Tây Ban Nha hay bởi Pháp. Không một quốc gia nào muốn chứng kiến một bùng phát dịch bệnh trên lãnh thổ của mình, nhất là sau tất cả các cố gắng và những hy sinh được thực hiện từ ba năm qua», phát ngôn viên của chính phủ Pháp, Olivier Véran đã biện minh như vậy, sau buổi hợp của Hội đồng bộ trưởng. Những quốc gia hội viên khác, nhất là Đức, do dự hơn nhiều để đi lên về phía trước.
Trong số những biện pháp được đề nghị là sự mang khẩu trang bắt buộc trong các máy bay. Để có thể nhận diện sự nhập cảng của những biến thể mới, Commission européenne cũng đề nghị các quốc gia hội viên kiểm tra những nước thải của các máy bay và gia tăng thực hiện những test, với giải trình tự gène, trong những phi trường đến. Những biện pháp này phải nhắm vào những chuyến bay và những phi trường thích đáng nhất và được thực thi một cách điều phối để đảm bảo tính hiệu quả của chúng.
Ngoài Liên Âu, nhiều nước đã nắm lấy ngay cái khó để giải quyết. Nhất là Hoa Kỳ, Nhật, Úc và Vương quốc Anh, những nước này đã phản ứng rất nhanh và đã quyet định thiết đặt một sự bắt buộc test âm tính đối những du khách trung quốc.
Những quyết định của các nước Phương Tây xúc phạm Bắc Kinh. Trong khi Trung quốc tiếp tục áp đặt những xét nghiệm âm tính đối với những người nước ngoài mong muốn vào trong đất nước, chính phủ trung quốc đe dọa áp dụng những phương sách chống lại, theo nguyên tắc có đi có lại. Vài nước đã thiết đặt những hạn chế lúc nhập cảnh chỉ nhắm vào những du khách đến từ Trung quốc. Điều đó thiếu cơ số khoa học và vài thực hành không thể chấp nhận được, một phát ngôn viên của Bộ ngoại giao trung quốc đã chỉ trích như vậy.
Những người phương tây tự bào chữa là bị thúc đẩy bởi những lo âu chính trị. Thế mà điều này, mặc dầu những quyết định không nhất thiết dễ giải thích trên bình diện khoa hoc ? Nhất là đối với test âm tính cần xuất trình trước khi khởi hành. Thật vậy, hôm thứ năm 5/1, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật châu Âu đánh giá rằng một điều tra phát hiện hệ thống những hành khách là «không được biện minh». Đó cũng là đường lối được bảo vệ bởi Commission européenne, trong những ngày qua đã xoay 180 độ. Trong một thông báo được công bố, ECDC còn lập lại rằng Những biến thể lưu hành ở Trung quốc đã từng lưu hành ở Liên âu, và như thế, không tạo một thách thức đối với đáp ứng miễn dịch của các công dân của EU/EEE»; Vì lẽ những công dân của UE/EEE có những tỷ lệ sinh miễn dịch và tiêm chủng tương đối cao», ông đã định rõ như vậy.
Tuy nhiên, ECDC, cũng như OMS, cũng chỉ những khiếm khuyết và sự thiếu mình bạch trong những thông tin mà Trung quốc cung cấp cho những nước thứ ba. Luôn luôn có, centre européen de veille sanitaire đánh giá như vậy trong thông báo của mình, một sự thiếu những dữ liệu đáng tin cậy về những trường hợp Covid-19, về những nhập viện và những tử vong cũng như năng lực và sự chiếm giường của các đơn vị điều trị tăng cường ở Trung quốc.»
Mặc dầu sự ngờ vực của Phuơng tây đối với Bác Kinh là hiển nhiên, tuy nhiên những người châu Âu chìa tay cho chính phủ trung quốc mà họ biết đang tràn ngập bởi những lây nhiễm trong khi hệ y tế bị nghẹt thở bởi sự kéo đến đông đảo của các bệnh nhân trong những thành phố lớn. Commissaire à la santé, Stella Kyriakides, đã đề nghị với họ «expertise en santé publique» của Liên Âu, cũng như những quà tặng vaccin châu Âu thích ứng với các biến thể. Nhưng Bộ ngoại giao trung quốc đã khước từ đề nghị này.
(LE FIGARO 5/1/2023)
V. CHÂU Á PHẢN ỨNG KHÔNG GIỐNG NHAU TRƯỚC SỰ GIỞ BỎ NHỮNG BIỆN PHÁP HẠN CHẾ CỦA TRUNG QUỐC
Nếu Nhật Bản áp đặt một test de dépistage cho những hành khách đến từ Trung quốc, nhiều nước Đông nam Á vẫn tiếp tục những protocole hiện có.
Châu Á phản ứng một cách khác nhau đứng trước viễn cảnh của một sự đổ dồn của các du khách trung quốc. Đông bắc Á và Ấn độ áp dụng sự thận trọng, trong khi Đông nam Á vui sướng nhất là về sự trở lại của mối lợi kinh tế bất ngờ mà du lịch mang lại. Từ 30/12 Nhật bản bắt buộc những du khách đến từ Trung quốc phải chịu một test de dépistage lúc đến. Mọi người trắc nghiệm dương tính phải được cách ly trong bảy ngày trong một cơ sở được chọn bởi chính quyền. Biện pháp cùng được áp dụng ở những du khách đã lưu lại ở Trung quốc trong 7 ngày trước khi đến Nhật Bản.
Những du khách đến Nhật được miễn xét nghiệm nếu họ đã nhận ba liều hay trình một xét nghiệm âm tính được thực hiện trong 72 giờ trước khi khởi hành. Chính phủ cũng đã quyết định cấm các công ty hàng không gia tăng số những chuyến bay phát xuất từ hay đến Trung quốc. Và những chuyến bay này chỉ có thể hạ cánh trong 4 phi trường, Narita, Haneda ở Tokyo, phi trường Nagoya và phi trường Osaka.
Nhật bản trải nghiệm một làn sóng lây nhiễm thứ bảy, đã gây nên một sự bảo hòa của các cơ quan y tế. Khu vực du lịch nóng lòng chờ đợi sự trở lại của những người trung quốc, đoàn du khách đầu tiên trong quần đảo trước đại dịch. Theo Agence des services de l’immigration, số những du khách đến từ Trung quốc chỉ 17.417 vào tháng 11, cách xa 580.000 du khách của tháng 11/2019.
Cùng một sự dè đặt được quan sát ở Nam Hàn, quốc gia khác trải nghiệm một làn sóng lây nhiễm mới và rất phụ thuộc vào các khách du lịch trung quốc. Từ 16/12, giới hữu trách yêu cầu các du khách đến từ Trung quốc phải chịu những xét nghiệm nếu họ có những triệu chứng của Covid. Chính phủ Nam Hàn loan báo hôm 30/12 một sự tăng cường các biện pháp và nhất là, theo nhật báo Korea JoongAng Daily, phải trình một xét nghiệm âm tính dưới 48 giờ bởi toàn thể các du khách đến từ Trung quốc và những quarantaine bổ sung. Chính phủ cũng buộc giảm những chuyến bay khỏi và đến từ Trung quốc.
NHỮNG DU KHÁCH ĐƯỢC TIÊM CHỦNG KHÔNG XÉT NGHIỆM
Đài loan cũng sẽ áp đặt những xét nghiệm lúc đến của những chuyến bay đến từ trung quốc, bắt đầu từ 1/1 ; và những hành khách xét nghiệm dương tính sẽ phải tự cách ly tại nhà. Từ 24/12, Ấn độ bắt buộc những du khách đến từ Trung quốc, từ Nhật, Nam triều tiên và Thái Lan phải trình một xét nghiệm PCR âm tính trước khi khởi hành.
Ở Đông nam Á, vài sự lo ngại khi nghe những lây nhiễm bộc phát trở lại ở Trung quốc, nhưng phần lớn các nước hiện nay vẫn giữ những protocole hiện có, không áp đặt xét nghiệm đối với những hành khác được tiêm chủng.
Là địa điểm du lịch tiềm năng của các du khách Trung quốc, Thái Lan vội vã nâng cao những dự đoán đối với năm 2023 : thay vì 20 triệu được dự kiến, Thái Lan có thể tiếp nhận 25 triệu du khách năm 2023 nhờ sự trở lại của những người Trung quốc. Trước đại dịch, năm 2019, những người này chiem ¼ của 40 triệu du khách mà đất nước tiếp đón hàng năm khi đó. Chỉ 300.000 người đã viếng thăm đất nước năm 2022.
Nếu một vài nghị sĩ của phe đối lập đã kêu gọi thiết đặt lại những kiểm soát lúc đến phát xuất từ Trung quốc, bộ trưởng y tế, Anutin Charnvirakul, đã từng bị chỉ trích vì sự quản lý thương mãi của sự tiêm chủng, đã muốn tỏ ra làm an lòng: nhùng du khách trung quốc theo ông, sẽ chỉ đến dần dần. Ngoài ra phần lớn đã được tiêm chủng với hai hay ba liều vaccin trung quốc: Thái lan có thể sẵn sàng cung cấp một booste AstraZeneca trên tinh thần tự nguyện, và trả tiền. Bangkok chế tạo theo môn bài vaccin của hãng dược phẩm Anh-Thụy điện, mà đãn chúng không thèm nữa một khi đã có những vaccin của Pfizer và Moderna.
(LE MONDE 31/12/2022, 1 & 2/1/2023)
COVID : TRUNG QUỐC TRỪNG PHẠT NAM HÀN VÀ NHẬT
ASIE. Vừa mới mở cửa lại với thế giới, Trung quốc giơ nanh vuốt ra. Sự chấm dứt đột ngột của chiến lược Zéro Covid làm lo ngại các nước láng giềng, khêu lên những mối xích mích với Nhật và Nam Hàn. Bắc kinh đã trừng phạt Séoul và Tokyo, nhưng trả đũa đối với nhung hạn chế áp đặt lên các du khách đến từ Trung quốc bởi những thủ đô này, sợ bị mắc phải dịch bệnh tăng nhanh của Covid. Nền kinh tế thứ hai của thế giới đã định chỉ cấp visa ngắn hạn cho những người Nam triều tiên và Nhật bản, tố cáo những biện pháp phân biệt và đáng tiếc.
Bắc kinh tố cáo test Covid bat buộc trước khi lên máy bay được áp đặt cho những hành khách bay ra khỏi lãnh thổ của mình bởi 20 quốc gia, trong đó Hoa Kỳ, Úc, Pháp, và phần lớn Liên Âu. Nhất là quốc gia đầu tiên bị trừng phạt vì đã đình chỉ cấp những visa ngắn hạn, sợ một sự den dong dao cua các cas dương tính từ Trung quốc trước năm mới âm lịch. Vụ việc là nhạy cảm ở Nam Hàn, và đánh thức một sự nghi kỵ cổ truyền, khi một du khách trung quốc xét nghiệm dương tính lúc đến đã trốn trung tâm cách ly, gây nên sự tức giận của dân chúng.
Sau khi đã phong tỏa sau hơn hai năm với chiến dịch zéro Covid, Trung quốc từ này cho những bài học về mở cửa y tế. Trung quốc bị phong tỏa cho đến tận tháng 12, áp đặt gần như mỗi ngày những test lên dân chúng, bây giờ đả kích những hạn chế được áp dụng bất chấp những dữ liệu khoa học, theo Wang Wenbin, phát ngôn viên của Bộ ngoại giao. Ở Phi trường Incheon, những hành khách đến từ Trung quốc được hướng về một không gian đặc biệt. Global Times tố cáo những biện pháp «lăng nhục», và những internaute quốc gia trải bày sự giận dữ của họ : «Chúng ta hãy cấm những nhà đầu tư Nam Triều tiên !»
(LE FIGARO 16/1/2022)
VI. DỊCH SẼ LÀ TCHERNOBYL CỦA HỆ THỐNG CỘNG SẢN TRUNG QUỐC.
Marie Holzman là chuyên gia về bất đồng chính kiến trung quốc
Hỏi : Tập cận Bình đã cho rằng sự quản lý của Covid bởi Trung quốc là bằng cớ về tính chất ưu việc của nước này so với hệ Phương tây. Tình hình hiện nay đe dọa đối với ông ta ở mức độ nào trên bình diện chính trị ?
Marie Holzman : Một cách rõ ràng không phải là như vậy. Ông ta đã bắt dân trung quốc chịu sự khổ sở gần như bị cầm tù trong 3 năm. Những hậu quả của sự phong tỏa đã là bi thảm. Vả lại, đã không có «zéro Covid», mặc dầu cái tên đánh lừa của chính sách này. Bằng cớ, đó là điều đã trở lại luôn luôn. Đã có bao nhiêu người chết trong thời kỳ «zéro Covid» này ? Ta không hề biết gì hết bởi vì Trung quoc không thông báo những con số hay cho những con số sai lạc. Khi họ nói 400 người chết, đó là hoàn toàn buồn cười. Ta thấy rõ rằng những nhà hỏa thiêu quá tải, rằng dân chúng hoảng sợ. Tập cận Bình đã được bao quanh bởi một bè lũ những người chịu ơn và đã loại bỏ tất cả những người có năng lực. Ông sau cùng ngay cả cho ra rìa thủ tướng Lý Khắc Cường, mặc dầu ông này có năng lực.
Từ 10 năm nay, Tập cận Bình miệt mài một màn độc diễn thường trực. Và ta không thể nêu lên một người được lựa chọn tốt của Tập cận Bình. Dịch bệnh không hề được khống chế, như ta thấy điều đó. Chính sách «zéro Covid» là hoàn toàn phi lý. Tập cận Bình đã giam hãm dân chúng trong 3 năm để kềm chế dịch bệnh, nhưng cuối cùng thoát ra như từ một chai nước khí bùng nổ.
***9
Hỏi : Những hậu quả tiêu cực của việc mở cửa có sẽ làm mất uy tín ông ta thêm nữa ?
Marie Holzman : Phải nhìn bản chất chuyên chế tuyệt đối của chế độ của ông ta. Tập cận Bình đã nắm tất cả quyền hành, tự phong cho mình những tước hiệu lãnh đạo nhưng không có những năng lực để đảm nhận trách nhiệm. Ông đã thành công làm vận hành hệ thống trong 10 năm bằng cách bỏ tù cả đất nước. Nếu nơi nào đó trên thế giới có một người đàn ông thiên tài có năng lực lãnh đạo chỉ một mình một đất nước, điều đó sẽ được mọi người biết. Điều đó không thể đứng vững được trong thời gian dài hạn, và Tập cận Bình đã đến một một điểm không thể trở lại (point de non-retour) : ông ta đến cuối của những khả năng của mình và có lẽ ta sẽ chứng kiến một sự sụp đổ dần dần của hệ thống.
Những người tán thành những cải cách để nới lỏng ra một ít cái mỏ cặp độc tài trên dân trung quốc sẽ lấy lại ưu thế trong Đảng. Ta không còn nghe nói về Tập cận Bình trong giai đoạn này, trong khi dân chúng đối đầu với một sự khủng bố tuyệt đối. Những người trung quốc bị khiếp sợ bởi cái chết.Tuổi thọ và sức khỏe tốt là những ám ảnh trong văn hóa trung hoa. Tất cả những người hoa đều muốn sống đến 110 tuổi ! Vào lúc này họ bị khủng bố bởi vì họ không biết điều gì sẽ xảy đến với họ, cũng như đối với những người thân của họ. Những nhà xác tràn đầy những xác chết. Và sự bất lực của Tập cận bình lộ rõ ra giữa thanh thiên bạch nhật.
Hỏi : Con số 250 triệu người bị nhiễm đối với bà có khả tín không ?
Marie Holzman : Không một con số nào được đưa ra bởi chính phủ là khả tín ở Trung quốc. Vài thị xã độc lập hơn và cung cấp những con số cho một ý nghĩ về mức độ của lây nhiễm. Qiangdao : 500.000 trường hợp mới mỗi ngày. Dongguan : 400.000 trường hợp mỗi ngày. Shandong bị tràn ngập, Shanghai bị tràn ngập, Bắc kinh và Chongqing cũng thế. Tôi không biết vài vùng có được tha miễn không. Sẽ không phải chờ đợi lâu lắm để tất cả những thành phố này, tất cả những vùng này, toàn cả nước là dương tính. Khi anh gọi một người bạn ở Trung quốc, anh ta nói với anh : Ở chúng tôi, tất cả mọi người đều dương tính. » Tất cả Trung quốc đều hoảng sợ. Tập cận Bình đã không chuẩn bị gì cả. Ông ta buông thả tất cả. Đó là « ai tự lo thân nấy » (le chacun pour soi). Những người dân trung quốc đã đổ dồn tìm paracétamol, và bây giờ đó là sự thiếu hụt. Chế độ trung quốc là một chế độ sắp tàn, như Liên Xô đã là như vậy trong những năm 1980. Covid sẽ là Tchernobyl của Trung quốc. Kể từ Tchernobyl, niềm tin vào hệ thống xô viết đã biến mất và sự sụp đổ của nó chỉ còn là một vấn đề thời gian. Điều đó đã cần vài năm.
Hỏi : Một ngày nào đó ta sẽ biết số người chết vì Covid ở Trung quốc ?
Marie Holzman : Đã phải cần bao nhiêu thời gian để biết số tử vong của nạn đói lớn của những năm 1950 ? Ta đã bắt đầu có những thông tin vào năm 1978, sau cái chết của Mao Trạch Đông, nghĩa là 20 năm sau, theo đó đã có 30 đến 40 triệu người chết. Những thông tin thật sự của các sử gia trung quốc không được đưa ra trước những năm 1990. Chính quyền trung quốc rất mạnh đề dấu giếm. Ta đã không bao giờ biết được đã có bao nhiêu người chết trong vụ thảm sát Thiên An Mòn.
Hỏi : Phải chăng, với Covid và những hậu quả kinh tế của nó, điều ước ngầm liên kết Đảng với Nhân dân, theo đó không có cách mạng chừng nào mức sống tiến triển, bị phá vỡ ?
Marie Holzman : Điều ước chỉ liên quan giới tinh hoa. Nhân dân luôn luôn nói : Người ta không có lựa chọn, phải làm việc ngày, đêm, tất cả các ngày của tuần. » Chừng nào mức sống tiến triển một chút, người dân trung quốc nhìn chung thỏa mãn, nhưng với giá nào ! Sự tiến triển của đa số dân chúng đã là rất là tầm thường. Phần lớn sống trong một sự nghèo nàn ti tiện. Trung quốc hào nhoáng hiện hữu, điều đó là thật. Nhưng ở khía cạnh khác, anh có một Trung quốc nghèo. Nếu tình hình rực rỡ như chính quốc cho là như vậy, thế thì tại sao sao nhiều người trung quốc đến nhập cư ?
Hỏi : Với sự mở cửa biên giới, ta có cảm tưởng rằng những người dân trung quốc tìm kiếm oxy ở nước ngoài. Phải chăng họ du lịch để thay đổi tư tưởng?
Marie Holzman. Những người có tiền tiết kiệm hay có gia đình ở nước ngoài bỏ trốn, chỉ có thể thôi. Các nhà lãnh đạo trung quốc đã luôn luôn đặt tài sản ở nước ngoài. Hiện giờ, có những ngôi làng toàn người Hoa thuộc những tầng lớp trung lưu ở Malte và Chypre. Họ tìm cách đưa gia đình đến để qua lúc khó khăn này.Đó không phải là một dấu hiệu về lòng tin ở chính quyền
(LE FIGARO 30/12/2022)
VII. NGAY CẢ ĐƯỢC PHÁT HIỆN, MỘT BIẾN THỂ MỚI SẼ LÀ PHỨC TẠP ĐỂ KỀM CHẾ.
Tình hình Trung quốc phải chăng có thể suy biến đến độ phục hồi trở lại một đại dịch ? Không một chuyên gia nào dám đưa ra những tiên lượng chắc chắn về vấn đề này ; virus đã làm chúng ta quen với những bất ngờ (xấu). Nếu làn sóng nhiễm Covid chưa từng có này không bình thường với sự giở bỏ đột ngột của chính sách zéro Covid, sự thiếu minh bạch của chính quyền trung quốc về thực tế của dịch bệnh tại chỗ chắc chắn góp phần vào sự hoài nghi.
1. Sự bộc phát của các cas nhiễm có thể là do một biến thể mới ?
Điều đó dường như không phải là trường hợp. «Mặc đầu những dữ liệu từ Trung quốc là không hoàn toàn, chúng cũng không phải là số không », Steve Van Gucht, nhà virus học của Sciensano, đã giải thích như vậy.
Thế mà điều mà ta thấy, đó là những nhiễm ở Trung quốc được mang bởi biến thể omicron, và một cách chính xác hơn, biến thể phụ của nó, BF.7, đã từng là nguồn gốc của một làn sóng dịch ở Bỉ vào mua hè. Vậy ta đã đối đầu với một chủng mà chống lại nó người ta đã phát triển một miễn dịch. Trên thực tế, điều xảy ra ở Trung quốc là khá đơn gian : Trung quốc lần đầu tiên đối đầu với omicron và, như chúng ta (Bỉ) cách nay một năm, điều đó dẫn đến một mức độ nhiễm kỷ lục, nhất là tất cả những biện pháp đã được giở bỏ cùng lúc.» Các chuyên gia ngay cả đánh giá rằng Trung quốc có thể sống trong chỉ một lần điều mà những người Âu châu đã trải nghiệm qua ít nhất 4 làn sóng omicron vào năm 2022, giết chết gần 500.000 người trên toàn thể lục địa.
2. Nếu đó là omicron, tại sao lo ngại ?
Đối với nhà dịch tễ học Thụy Sĩ Antoine Flahault, sự bộc phát dịch bệnh trong đất nước này là đặc biệt đáng lo ngại bởi vì virus sẽ lưu hành một cách mạnh mẽ trong một dân số 1,4 tỷ người. Những người này, trái với phần còn lại của thế giới, có ít miễn dịch thụ đắc do tiêm chủng hay nhiễm tự nhiên. Sự tăng sinh cực kỳ này của virus có thể dẫn đến những erreur de frappe, những biến dị có thể tạo một biến thể mới có thể độc lực hơn omicron. « Nếu nguy cơ này hiện hữu, điều đó hoàn toàn lý thuyết, về phần mình Steven Van Guct đã đánh giá như vậy. Nếu virus lưu hành nhiều ở Trung quốc đó cũng là trường hợp trên thế giới và ngay cả ở chúng ta vào lúc này, là lúc ta chờ đợi một sự lên trở lại của những cas nhiễm sau những ngày lễ. Vấn đề là người ta giữ trong đầu điều đã xảy ra ở Trung quốc cách nay 3 năm nhưng thực tế của đại dịch hôm nay với omicron, các vaccin và năng lực miễn dịch, không còn như cách nay ba năm nữa.
3. Tại sao không áp dụng những biện pháp thận trọng bằng cách xét nghiệm các du khách ?
Đó là điều được khuyến nghị bởi các chuyên gia của Risk Assessment Group trong báo cáo của họ ngày 21/12/2022 : « Xét vì tình hình dịch tễ học ở Trung quốc, điều quan trọng là đảm bảo sự theo dõi tích cực sự xuất hiện của những biến thể mới và, do đó, RAG khuyến nghị rằng những hành khách trở lại từ Trung quốc và có những triệu chứng phải được xét nghiệm.» Sau buổi họp châu Âu 29/12, các chuyên gia cũng đã nhất trí về tầm quan trọng đảm bảo một sự tối thiểu trong việc theo dõi và giải trình tự gène (séquençage génomique) của virus ở Trung quốc, tuy nhiên không định rõ những phương thức thực hành. Trái lại, trung tâm kiểm soát các bệnh tật của châu Âu (ECDC : centre européen de contrôle des maladies) nhận thấy rằng những điều tra phát hiện này không được biện minh xét vì mức độ miễn dịch của những người châu Âu. «Lợi ích duy nhất để trắc nghiệm những du khách đến từ Trung quốc là có nhiều hơn những dữ liệu về những biến thể lưu hành ở đó và phát hiện xem một virus độc lực hơn có đến không, nhà virus học đã nói thêm như vậy. Những dầu thế nào đi nữa ngay cả khi ta phát hiện nó, sẽ là khó ngăn cản sự lan tràn của nó trong một khung cảnh mà tất cả đều được mở. Nếu ta phải xét nghiệm một xe bus du khách trung quốc trở lại từ ski, có lẽ ta sẽ tìm thấy một số lượng lớn những cas dương tính bởi vì vào thời kỳ này, virus luu hành nhieu. Ngoài ra điều đó là một khung cảnh thuận lợi cho những biến đi. Những biến đi này cũng có thể xuất hiện trong những nước khác. Vậy chỉ tập trung vào những dù khách trung quốc theo tôi không hữu ích lắm.
(LE SOIR 30/12/2022)
VIII. LE PAXLOVID, MỘT ANTIVIRAL CHỐNG COVID
Ngoài vaccin, đó là thuốc duy nhất đã xác nhận năng lực của nó để giảm nguy cơ bị những thể nặng ở những bệnh nhân bị nhiễm
INFECTIOLOGIE. Những trường hợp Covid cũng như những nhập viện đã tăng cao trở lại từ 15 ngày qua. Để đối mặt với làn sóng mới này, sự tiêm chủng hơn bao giờ hết vẫn có tính chất thời sự. Nhưng chỉ cách nay vài tháng vaccin không còn là phương tiện duy nhất để chống lại những thể nặng của bệnh : thật vậy từ tháng giêng 2022, các thầy thuốc điều trị có thể kê đơn một thuốc kháng virus, Paxlovid, ở những bệnh nhân có nguy cơ bị thể nặng của bệnh. Nhưng vẫn còn quá ít bệnh nhân nhận thuốc kháng virus này.
Giữa tháng 2 và tháng 10/2022, 54.200 người đã được kê đơn thuốc này, theo những dữ liệu mới nhất của structure publique d’expertise en épidémiologie des produits de santé EpiPhare, được công bố hôm thứ hai 28/11. Một sự sử dụng đã tăng gấp bốn lần giữa tháng bảy và tháng 10/2022 so với thời kỳ từ tháng 2 đến tháng 6. Nhưng, mặc dầu những kê đơn gia tăng mạnh, chúng vẫn rất dưới mức mà chúng phải đạt được. « Chúng ta đã có một khởi đầu phức tạp và chúng ta khó lấp đầy sự chậm trễ. Những điều kiện kê đơn trong những tháng đầu là phức tạp. Vả lại, nhiều loại thuốc đã không giữ lời hứa, trái với thuốc này», GS Paul Frappé, chủ tịch của Collège de la médecine générale đã giải thích như vậy. Thật vậy Paxlovid là thuốc kháng virus duy nhất đã xác nhận trong những nghiên cứu trong đời sống thực tính hiệu quả được chứng thực trong những thử nghiệm lâm sàng.
Thuốc kháng virus được dành cho những người nào? «Sự xác định những bệnh nhân có nguy cơ bị thể nặng có lẽ vẫn phải đồng nhất hóa một chút », GS Olivier Saint-Lary, médecin généraliste và thành viên của Comité de veille et d’anticipation des risques sanitaires (Covars) đã nhấn mạnh như vậy. Cho đến nay, những bệnh nhân được điều trị bởi Paxlovid có tuổi trung bình 67 tuổi và 55% là phụ nữ. Cứ 6 người được điều trị thì một người có một ung thư hoạt động, một trên năm bị bệnh đái đường, một trên mười một bệnh động mạch vành và hơn một nửa một huyết áp được điều trị.
Tất cả đều nhất trí nói rằng những người suy giảm miễn dịch cũng như những người mang những bệnh rất có nguy cơ bị một thể nặng của Covid (đái đường, béo phì, suy tim, BPCO…) phải được kê đơn Paxlovid. Ngược lại, những ý kiến khác nhau hơn về những người già : Bộ y tế khuyến nghị điều trị với Paxlovid ở những người trên 65 tuổi mà statut vaccinal không hoàn toàn, và Direction générale de la santé khuyến nghị những người trên 60 tuổi. « Hôm nay, để đơn giản hóa thông điệp, chúng tôi khuyên các thầy thuốc điều trị kê đơn Paxlovid ở những người trên 65 tuổi, dầu statut vaccinal của họ như thế nào », GS Yazdan Yazdanpanah, giám đốc của Agence nationale de recherche sur le sida et les hépatites virales, đã định rõ như vậy. Một lời khuyên vào luc này chỉ được dành cho các thầy thuốc trong khi đào tạo, nhưng sắp đến sẽ được phổ biến bởi Direction générale de la santé.
Một khó khăn khác có thể giải thích sự ít sử dụng thuốc kháng virus này: sự cần thiết kê đơn nó tối đa trong 5 ngày sau sự xuất hiện của những dấu hiệu của bệnh. Điều này hàm ý phải thực hiện một test càng nhanh càng tốt trước khi lấy hẹn ở thầy thuốc để được một đơn thuốc, rồi dược sĩ phải có thuốc dự trữ…Cuộc chạy đua này đã kềm hãm sự kê đơn. Từ 12/10, chướng ngại này được giở bỏ một phần vì lẽ có thể được cho một ordonnance de «dispensation conditionnelle ». Nó cho phép người có những triệu chứng bắt đầu đến thầy thuốc để có được một ordonnance, rồi thực hiện một test và nếu test này dương tính được phát thuốc bởi dược sĩ, cho đến 5 ngày sau kê đơn. «Ta có thể tưởng tượng đi xa hơn bằng cách cho phép kê đơn trước (prescription anticipée) cho những bệnh nhân có nguy cơ », GS Saint-Lary đã giải thích như vậy. Khi đó thầy thuốc làm cho bệnh nhân một đơn thuốc trước khi bệnh nhân bị bệnh và đơn thuốc này sẽ được dùng chỉ khi bệnh nhân mắc phải Covid.
Những tương tác của Paxlovid với nhiều loại thuốc cũng đã hạn chế những kê đơn. Nhất là những bệnh nhân có nguy cơ nói chung tiêu thụ nhiều loại thuốc. Để giúp các thầy thuốc quản lý những tương tác này, nhiều công cụ khác nhau đã được phát triển.
(LE FIGARO 28/11/2022)
Đọc thêm :
– TSYH số 591 bài số 1
– TSYH số 610 bài số 8
IX. MỘT THẾ HỆ MỚI CỦA CÁC VACCIN CHỐNG COVID
Cơ quan dược phẩm châu Âu cho phép sử dụng những vaccin bivalent của Moderna và của Pfizer
Cuộc chạy đua vũ trang chống Covid-19 vượt qua một giai đoạn mới. Cơ quan được phẩm châu Ẩu (EMA) đã đồng ý hôm 1/9, để cho sử dụng hai vaccin thuộc thế hệ sau cùng, chống virus SARS-CoV-2, được sản xuất bởi những hãng Moderna và Pfizer-BioN-Tech. Theo EMA, chúng có thể được tiêm nhắc lại ở những người trên 12 tuổi đã từng nhận một sơ chủng (primo-vaccination) chống Covid-19. Cho đến nay, chỉ có Vương quốc Anh và Thụy Sĩ đã chấp thuận một trong những vaccin này, vaccin của Moderna.
Chúng có sẽ là, như được hy vọng, những cái khiên hiệu quả hơn chống dịch bệnh ? Những sản phẩm này, sử dụng cùng technologie của ARN messager của những vaccin đã được dùng, đã được chế tạo để thích ứng hơn với những chủng hiện đang lưu hành, nghĩa là với một trong những phiên bản của Omicron, BA.1. Những vaccin nhắm BA.4 và BA.5 hiện đang trong quá trình chuẩn thuận ở châu Âu. Dùng bổ sung, các vaccin này tiếp tục dựa vào tính miễn dịch mà chủng nguyên thủy của virus SARS-CoV-2 mang lại, chủng đầu tiên hết được nhận diện ở Vũ Hán, cuối năm 2019. Dựa vào những vốn hiểu biết đồng thời thích ứng với sự tiến hóa của virus, đó là tiền đánh cuộc của những vaccin được gọi là «bivalent» này.
Từ khi SARS-CoV-2 xuất hiện, nó đã không ngừng thay đổi bộ áo, những biến thể mới và những biến thể phụ xuất hiện theo dòng của những biến dị của nó. Vào mỗi sóng dịch mới, virus như thể đã làm yếu đi những năng lực của những tế bào miễn dịch của chúng ta, từng được chỉ dạy nhờ sự tiêm chủng hay bởi một nhiễm virus trước đó. Những vaccin được sử dụng cho đến nay mặc dầu đã chứng tỏ tính hiệu quả của chúng chống sự truyền của virus và chống chính những nhiễm, không hoàn hảo, giảm dần với những tuần lễ trôi qua. Thế thì ta có thể chờ đợi gì từ những thế hệ mới của những vaccin được cập nhật này ? Tour d’horizon.
TA BIẾT GÌ VỀ TÍNH HIỆU QUẢ CỦA NHỮNG VACCIN BIVALENT NÀY ?
Tiếp theo sau những yêu cầu chuẩn thuận được đệ trình bởi Pfizer và Moderna vào tháng bảy, EMA đã sử dụng một thủ thuật đánh giá gia tốc : immunobridging. Đó là đo, ở những người được tiêm chủng với một trong những chế phẩm mới này, sự sản xuất của các kháng thể trong máu và so sánh nó với đáp ứng được gây nên bởi những vaccin hiện nay, với tính hiệu quả đã được chứng minh.
Vậy trong thủ thuật này, ta không chờ đợi để biết những kết quả của sự bảo vệ được mang lại đối với nguy cơ nhiễm hay bị những thể nặng. Điều đó cần theo dõi những người được chủng trong những tháng dài để so sánh, trong nhóm được chủng và nhóm kiểm tra, những tỷ lệ của những người sẽ bị nhiễm hay làm những thể nặng. Kết quả : trong thông báo của mình, EMA biện minh rằng hai vaccin đã hiệu quả để phát khởi những đáp ứng miễn dịch chống lại biến thể BA.1 hơn những vaccin cổ điển ». Tất cả với những tác dụng phụ có thể so sánh, nói chung nhẹ và thời gian ngắn.
Một cách cụ thể, những dữ liệu đánh giá đầu tiên của vaccin Moderna cho thấy rằng 28 ngày sau một tiêm nhắc lại của vaccin bivalent, nồng độ của những kháng thể trung hòa BA.1 là 1,75 lần cao hơn trong nhóm đã nhận vaccin cổ điển. Nồng độ của các kháng thể có năng lực trung hòa chủng Vũ hán là giống nhau trong hai nhóm.
Một kết quả được xác nhận bởi một nghiên cứu khác được công bố bởi một équipe của Hoa Kỳ hôm 15/7/2022, theo đó sự tăng gấp đôi của các kháng thể chống BA.1 xảy ra ngay 15 ngày. « Tuy nhiên khó nói điều đó được thể hiện như thế nào về mặt bảo vệ chống những thể nặng. Điều đó có lẽ sẽ kéo dài thời gian đáp ứng kháng thể (réponse anticorps)», Olivier Schwartz, phụ trách unité virus et immunité ở Viện Pasteur (Paris) đã bình luận như vậy
Trong một tình huống dịch bệnh được thống trị bởi biến thể BA.5, vaccin bivalent này cũng đã gia tăng nồng độ của các kháng thể có khả năng trung hòa
nó, cũng như biến thể BA.4 so với trước khi tiêm (đối với BA.4, những dữ liệu so sánh với vaccin monovalent không được biết). Chỉ có điều : Nồng độ của các kháng thể được sinh ra chống BA.5 vẫn 5 lần thấp hơn nồng độ của những kháng thể được sinh ra chống BA.1, Olivier Schwartz đã nói như vậy. Sau cùng, vaccin bivalent đã gây nên những nồng độ của những kháng thể chống lại những biến thể Alpha, Beta, Gamma và Delta (những biến thể đã đi trước Omicron) hơi cao hơn những nồng độ của các kháng thể được gây nên bởi vaccin monovalent.
Về Pfizer, những dữ liệu đã không được công bố nhưng được cung cấp trực tiếp cho EMA. Cơ quan dược phẩm châu Âu dựa trên một nghiên cứu được thực hiện ở những người trưởng thành trên 55 tuổi đã nhận ba liều vaccin Pfizer. Những kết quả cho thấy rằng đáp ứng miễn dịch với biến thể Omicron BA.1 là cao hơn sau một liều nhắc lại thứ hai (của vaccin bivalent) so với sau một liều thứ hai của vaccin original (monovanent)
NHỮNG HẠN CHẾ TIỀM NĂNG CỦA NHỮNG VACCIN NÀY ?
Vào giai đoạn này, vẫn khó thể hi
ện bằng tính hiệu quả vaccin mối lợi về những kháng thể được đo ở những người đã nhận một liều nhắc lại với một trong những vaccin mới này. Ở những người không từng được chủng cũng như bị nhiễm, mối lợi sẽ rất quan trọng. Nhưng có rất ít hôm nay !», Olivier Schwartz đã nói như vậy. Trên thực tế, tính hiệu quả của những vaccin này trong đời sống thực không được chứng minh. Giữa tháng 12/2021 và tháng 3/2022, ít nhất một nửa dân số thế giới đã bị nhiễm bởi biến thể phụ BA.1. Sau đó, 20% đã bị nhiễm bởi BA.2, vị chuyên gia virus học nói thêm như vậy. Những người đã bị nhiễm bởi Omicron đã phát triển một lượng lớn những kháng thể trung hòa.» Thế còn mối lợi mà vaccin bivalent mang lại ?
Vả lại, sự lựa chọn của vaccin ảnh hưởng ít lên sự bảo vệ chống lại những thể nặng, vốn đã rất tốt với những vaccin hiện nay. «Sự bảo vệ chống lại những thể nặng huy động những tế bào trí nhớ (cellules mémoires), những tế bào này được kích thích một cách giống nhau với những vaccin khác nhau », Alain Fisher, immunologiste, đã giải thích như vậy. Ông đã chủ tọa Conseil d’orientation de la stratégie vaccinale (COSV) cho đến tháng 7/2022.
Một hiện tượng khác không thuận lợi có thể xảy ra : đó là « empreinte immunitaire ». Một cách rõ ràng, hệ miễn dịch giữ chắc trong trí nhớ cuộc gặp đầu tiên hết của nó với virus. Trong một cuộc đối đầu sau này với một hóa thân mới của virus này, chính cuộc gặp gỡ đầu tiên này mà nó sẽ nhớ lại. Một cách cụ thể, khi một người được chủng với chủng gốc (souche ancestrale : chủng Vũ hán) của virus nhận một tiêm nhắc lại với một vaccin bivalent, vaccin này mặc dầu sẽ kích thích đáp ứng miễn dịch của nó chống lại Omicron…nhưng nó sẽ kích hoạt nhiều hơn đáp ứng chống lại chủng Vũ Hán. Thế mà, chủng này đã biến mất.
PHẢI CHỜ ĐỢI GÌ VỀ PHÒNG NGỪA NHỮNG LÂY NHIỄM
Trên thực tế, mối lợi chính được chờ đợi có thể là một sự giảm nguy cơ nhiễm. Những vaccin bivalent này gây nên một phổ các kháng thể trung hòa rộng hơn. Vậy ta có thể hy vọng một hiệu quả gia tăng trên sự bảo vệ chống lại những nhiễm mới, Alain Fisher đã đánh giá như vậy. Đó là một hy vọng, nhưng quy mô sẽ là gì ? Ta không biết điều đó. Tất cả sẽ tùy thuộc vào biến thể hay những biến thể sẽ hoành hành trong những tháng đến.»
Tuy nhiên tồn tại một hạn chế nền : «Những vaccin à ARN không gây một miễn dịch mạnh ở các niêm mạc mũi », Olivier Schwartz đã nhấn mạnh như vậy. Thế mà mũi là cửa vào của virus trong cơ thể : điều quan trọng là chính ở đó phải ngăn chặn kẻ lạ. Do đó hy vọng của các vaccin mũi đang được phát triển. Vào lúc này là một thách thức.
TA SẼ CHỦNG DÂN PHÁP VỚI NHỮNG VACCIN MỚI NÀY ?
Mặc dầu COSV đã tuyên bố ngày 30/6 tận thành sự sử dụng những vaccin này như liều nhắc lại thứ ba ở những người có nguy cơ, HAS vẫn chưa quyết. Một ý kiến được chờ đợi vào đầu tuần đến. Tuy nhiên các chuyên gia của commission technique des vaccinations đã họp. Trong số họ, Jean Daniel Lelièvre giải thích rằng « ngay cả nếu ta không có tất cả những dữ liệu về những vacccin này, không có lý do rằng chúng ít được dung nạp hơn, vì lẽ chúng sử dụng cùng plate-forme vaccinale của ARN messager và rằng tính hiệu quả miễn dịch của chúng là tốt hơn những vaccin monovalent ».
Sau đó chính chính phủ sẽ quyết định, tùy theo ý kiến của HAS và của bối cảnh dịch bệnh, những vaccin này phải được định vị ra sao, có phải dường như tốt hơn là đổi những vaccin thích ứng với những biến thể phụ BA.4 hay BA.5 hay có phải tiêm chủng ngay bây giờ với những vũ khí mới chống virus này. Trong tất cả các trường hợp, Pháp đã thực hiện nhiều đơn đặt hàng các vaccin bivalent ở nhiều hãng dược phẩm khác nhau. Những vaccin đầu tiên nhắm BA.1 sẽ đến vào tháng 10/2022, những vaccin chống BA.5 có thể sẽ sẵn sàng từ tháng 11/2022.
Thật vậy, Pfizer BioNTech và Moderna đã phát triển những vaccin bivalent nhắm đồng thời chủng Vũ Hán và những biến thể phụ BA.1 và BA.5. Vào tháng tám 2022, Pfizer đã trình một hồ sơ cho EMA. Mặc dầu hãng dược phẩm hy vọng một giấy phép «ngay tháng chín», EMA mới đây đã tuyên bố chấp thuận « ngay mùa thu».
Về phía mình, Hoa Kỳ đã quyết định tiến nhanh hơn. Food and Drug Administration, cơ quan của Hoa Kỳ có nhiệm vụ kiểm soát y tế và thương mại các thức ăn và thuốc, đã cho phép 31/8 sự sử dụng những phiên bản mới này của những vaccin chống Covid-19. Hiện giờ, vì thiếu những dữ liệu lâm sàng ở người, cơ quan chủ yếu dựa trên những kết quả thử nghiệm được thực hiện đối với những liều nhắc lại nhắm chủng phụ BA.1 của Omicron.
«Giới hữu trách y tế châu Âu và Pháp phải chăng họ sẽ theo một cách nhanh chóng cơ quan Hoa Kỳ ? , Arnaud Fontanet, giám đốc của département santé globale của Viện Pasteur đã tự hỏi như vậy. Có thể các giới hữu trách y tế bảo thủ hơn và chờ những dữ liệu đầu tiên ở người. »
Ngoài ra, hai vaccin khác còn được chờ đợi. Chúng nhờ đến công nghệ cổ điển hơn của các vaccin dựa trên protéine và những chất bổ trợ. Vaccin thứ nhất, vaccin của Sanofi, được thích ứng với biến thể Beta. Vaccin thứ hai, của hãng Hipra của Tây ban nha, thích ứng với những biến thể Alpha và Beta. « Không loại trừ rằng những vaccin này cho phép gây nên một répertoire rộng hơn của các kháng thể », Alain Fisher đã chỉ như vậy. Những giao hàng đuoc dự kiến từ nay đến cuối năm ở Pháp.
Ngoài động lực của dịch bệnh vào mùa thu, ẩn số lớn vẫn là tính chất của các biến thể sẽ lưu hành trong những tháng đến. BA.5 có luôn luôn sẽ là biến thể thống trị ? Hay nó đến lượt sẽ được thay thế bởi một biến thể hiệu năng hơn? Ovni Omicron sẽ cho thấy đến mức độ nào virus này còn có thể làm chúng ta ngạc nhiên.
(LE MONDE 3/9/2022)
X. NHỮNG VACCIN MỚI THÍCH ỨNG VỚI OMICRON ĐẾN Ở CHÂU ÂU
Pfizer và Moderna đã đưa vào những vaccin à ARN của họ một bảo vệ nhắm Omicron một cách đặc hiệu hơn. Pháp đã đặt mua nhiều triệu liều.
Trong khi một làn sóng dịch mới được khơi mào, những vaccin mới chống Covid thích ứng với những biến thể Omicron sẽ đóng vai trò nào ?. Thật vậy cơ quan dược phẩm châu Âu vừa cho phép những vaccin được biến đổi của Pfizer BioN-Tech và Moderna. Nhưng cách mà Pháp sẽ áp dụng chúng trong chiến dịch tiêm chủng vẫn còn phải được xác định. Bộ y tế Pháp sẽ phát biểu về chủ đề này trong vài ngày nữa. Hiện giờ, luôn luôn khuyến nghị những người trưởng thành và những thiếu niên có một sơ đồ vaccin hoàn chỉnh (hai liều trong phần lớn các trường hợp) và một liều nhắc lại. Những người trên 60 tuổi hay có bệnh nền, cũng như những phụ nữ có thai, được yêu cầu làm một một mũi nhắc lại thứ hai 6 tháng sau mũi đầu. Vào ngày 5/9, chi 33,3% những người 60-79 tuổi và 46,8% những người trên 80 tuổi đã nhận liều thứ tư này, Santé publique France đã ghi chú như vậy. « Điều chủ yếu là gia tăng cố gắng tiêm chủng xét vì sự tiêm phủ vaccin vẫn không đủ », EMA đã nhấn mạnh như vậy.
Những vaccin được khuyến nghị để tiêm nhắc lại vào lúc này vẫn còn là những vaccin à ARN, Pfizer hay Moderna, được sử dụng từ đầu đại dịch. Chúng đã được chế tạo từ chủng mẹ (souche mère) của dịch bệnh, được gọi là « Vũ Hán ». Chẳng bao lâu nữa chúng sẽ được thay thế bởi những sản phẩm mới được cho phép bởi EMA, mà những nhà chế tạo gọi là những vaccin « adaptés ». Những vaccin này luôn luôn bảo vệ chống lại chủng Vũ Hán và được thêm vào một valence additionnelle, chống lại hoặc biến thể Omicron BA1, mà ta đã thấy hoành hành ở Pháp cuối tháng 12/2021 và tháng giêng 2022, hoặc chống lại Omicron BA4 và BA5. BA5 hiện nay là biến thể thống trị ở Pháp. Sự cùng hiện hữu của hai phối hợp (Wuhan/BA1 và Wuhan/BA5) chủ yếu là do sức ép, đầu tháng 7/2022 bởi Hoa Kỳ lên những nhà chế tạo để họ đưa BA4 và BA5 vào thuốc chủng, và như thế có thể đề nghị cho dân chúng vào mùa thu, đúng khi những hãng được phẩm chấm dứt những bivalent Wuhan/Omicron BA1.
Tính chất nhanh chóng mà những vaccin mới này đã được phát triển và được chấp thuận bởi EMA được giải thích bởi một sự đơn giản hóa của các thủ thuật, nhờ những kiến thức được tích lũy trong 18 tháng sử dụng các vaccin à ARN trong đời sống thực. « Công nghệ vẫn giống nhau, và tính hiệu quả của những vaccin này đã được chứng minh : vậy ta có thể thỏa mãn về những dữ liệu miễn dịch học ở động vật hay người, được cung cấp bởi các hãng dược phẩm để quyết định, GS Jean-Daniel Lelièvre, chuyên gia miễn dịch học, trưởng khoa các bệnh nhiễm trùng của bệnh viện Henri-Mondor (Créteil) và thành viên của ủy ban kỹ thuật về tiêm chủng của HAS, đã giải thích như vậy. Về mặt an toàn, những vaccin này sử dụng cùng kháng nguyên rất ít bị biến đổi, do đó không có lý do rằng điều đó khác một cách đáng kể. Ta cũng không dự kiến thấy nhiều vấn đề về dung nạp hơn.»
Về mặt tính hiệu quả, các nhà khoa học chỉ có những dữ liệu miễn dịch học (nồng độ của các kháng thể trung hòa) ở người đối với những vaccin Wuhan/BA1, và ở động vật đối với vaccin Wuhan/BA5. «Cái khó là ở chỗ ta không biết bắt đầu từ nồng độ kháng thế trung hòa nào để một cá thể được bảo về chống lại một nhiễm, Jean Daniel Lelièvre đã nhắc lại như vậy. Tuy nhiên có một sự tương quan rõ ràng giữa những kháng thể trung hòa và sự bảo vệ. Thế mà những vaccin bivalent này sinh những nồng độ các kháng thể chống những biến thể Omicron tốt hơn nhiều so với những vaccin ban đầu chỉ nhắm vào chủng Vũ Hán. »
Theo Direction générale de la Santé, «Nước Pháp đã đặt mua nhiều triệu liều vaccin bivalent Wuhan/BA1 và Wuhan/BA5 ở mỗi hãng dược phẩm Pfizer và Moderna ». Phải chăng những vaccin này sẽ được dùng cho toàn thể dân chúng ? Có lẽ không trong thời gian đầu. Vả lại, EMA và Trung tâm châu Âu phòng ngừa và kiểm soát bệnh tật (ECDC) khuyến nghị dành chúng trong thời gian đầu cho những đối tượng dễ bị thương tổn nhất. « Để dự kiến một tái chủng rất đại trà, phải có những vaccin mà tác động lên sự truyền của virus được xác nhận một cách chắc chắn, Jean-Daniel Lelièvre đã đánh giá như vậy. Không phải là đơn giản khi yêu cầu cả một quần thể tái chủng một cách đều đặn. Thế mà dân chúng từ nay được tạo miễn dịch một cách rộng rãi, bởi vaccin hay bởi nhiễm coronavirus, và những thể nặng đã giảm nhiều. »
(LE FIGARO 16/9/2022)
COVID 19 : NHỮNG VACCIN THÍCH ỨNG VỚI OMICRON CÓ SẴN NGAY 3/10.
Những người trên 60 tuổi và những người dễ bị thương tổn được mời đi nhận một liều nhắc lại trong khung cảnh của sự trở lại của dịch bệnh.
Được loan báo từ lâu, chiến dịch tiêm chủng mùa thu chống Covid-19 theo dự kiến bắt đầu 3/10. Đó là sự kéo dài của chiến dịch đối với tiêm nhắc lại thứ hai, được mở ra ngay tháng ba cho những người trên 80 tuổi và được mở rộng vào tháng tư cho những người 60-80 tuổi. Với một sự khác nhau, đáng kể : những vaccin được gọi là «bivalent», thích ứng với biến thể Omicron, là sẵn sàng, ngoài những vaccin mà ta có cho đến nay. Những đồng minh tầm cỡ trong cuộc chiến chống virus SARS-CoV-2, lại bắt đầu tấn công từ đầu tháng chín.
Từ 26/9, các thầy thuốc, các dược sĩ, các y tá và những người hành nghề khác được cho phép tiêm chủng chống Covid-19 có thể đặt mua những liều của Moderna thích ứng với BA.1, biến thể của Omicron, chiếm đa số vào tháng giêng. Đối với livraison đầu tiên này, chỉ 576.000 liều có sẵn, một con số tương đối giới hạn, direction gnérale de la sante đã công nhận như vậy 23/9. Nhưng từ nay đến cuối tháng 10, nhiều triệu liều vaccin adapté sẽ được giao », Ngày 3/10, vaccin Pfizer adapté với biến thể phụ BA.5, hiện đa số, cũng có thể được đặt mua, cho một livraison giữa 6 và 11/2022.
NHỊP ĐỘ TIÊM CHỦNG Ở MỨC THẤP NHẤT
Về phía mình, vaccin de Moderna thích ứng với BA.5 đang được đánh giá bởi Cơ quan dược phẩm châu Âu, chẳng bao lâu sẽ ra quyết định. «Nhưng không có lý do nghĩ rằng tính hiệu quả của nó ít hơn vaccin thích ứng với BA.1 », Jean-Daniel Lelièvre, giáo sư miễn dịch học và chuyên gia về vaccin của HAS đã nhấn mạnh như vậy.
Profil của những người liên hệ bởi liều bổ sung này đã không thay đổi từ tháng bảy 2022 ; điều này đã được nhắc lại trong ý kiến mới nhất của HAS về chủ đề : những lão niên trong Ehpad, những người 60 tuổi và hơn, những người suy giảm miễn dịch, những người bị những bệnh nền, những phụ nữ có thai, ngay tam cá nguyệt thứ nhất. Một dân số ước chừng hơn 17 triệu người.
Những người tiếp xúc đều đàn với những người dễ bị thương tổn cũng có liên hệ, điều này bao gồm những nhân viên trong khu vực y tế và y tế-xã hội.
Mặc dầu những khuyến nghị khá cũ này, những người hội đủ điều kiện đã không đi tiêm chủng đông đảo: hơi hơn 6 triệu người đã nhận hai liều nhắc lại (phần lớn đó là liều thứ tư), hoặc khoảng 1/3 những người có thể nhận liều nhắc lại.
Mặc dầu, vài người đã có thể bị nhiễm trong những làn sóng thứ sáu và thứ bảy, như thế làm chậm sự tiêm chủng, nhưng, toàn bộ hơn, sự nhiệt tình tiêm chủng bị sụt xuống sau lần nhắc lại đầu tiên
Với sự nổi lên dịch bệnh trở lại, vấn đề tiêm chủng để bảo vệ những người dễ bị thương tổn nhất lại được áp đặt. Số những trường hợp mới tiếp tục gia tăng với 40.000 người dương tính mỗi ngày, và điều này mặc dầu một tỷ lệ dépistage thấp đối với một khởi đầu sóng dịch. Dấu hiệu rõ ràng và gây quan ngại hơn, sự gia tăng của những nhập viện là quan trọng hơn dự kiến : những nhập viện mới đã gia tăng 45% trong một tuần và khuynh hướng đã ảnh hưởng lên các khoa hồi sức (+30%)
Chính vì vậy, bộ y tế khuyến nghị ngay cả những người đã nhận một liều nhắc lại thứ hai từ lâu (hơn 3 tháng đối với những người trên 80 tuổi và hơn 6 tháng đối với những người 60-80 tuổi) nhận một liều bổ sung ». « Những người nhận liều sau cùng đã lâu có tất cả những lý do để bắt đầu lại một liều », Jean-Daniel Lelièvre đã nhấn mạnh như vậy. Trong population cible, nhiều người có một lão hóa miễn dịch (immunosénescence), với một hệ miễn dịch ít hiệu nặng hơn trong trường họp tái nhiễm. Nhưng chưa được dự kiến mở rộng những liều bổ sung này cho những người trẻ hơn.
Những dữ liệu được cung cấp bởi Moderna cho thấy rằng những bệnh nhân đã nhận một liều vaccin thích ứng với BA.1 sản xuất gần hai lần nhiều hơn những kháng thể trung hòa biến thể Omicron hơn là những người đã nhận vaccin cổ điển. Ngoài ra, liều lượng đã được giảm xuống 50 mcg sản phẩm, so với 100 đối với vaccin monovalent cũ, liên kết với một nguy cơ viêm cơ tim đối với những người dưới 30 tuổi. Liều lượng của Moderna đã được thích ứng, vậy có ít nguy cơ bị viêm cơ tim hơn », Mathieu Molimard, trưởng khoa pharmacologie médicale của CHỦ de Bordeaux đã nhấn mạnh như vậy.
Về vaccin de Pfizer thích ứng với BA.5, chỉ có những dữ liệu tiền lâm sàng, với liều nhắc lại đầu tiên ở chuột. Nhưng HAS đã đánh giá rằng, vì có nhiều điểm tương tự giữa những phiên bản khác nhau của các vaccin à ARN, những so sánh gián tiếp cũng đủ để cho phép sử dụng. Trong tất cả các trường hợp, những vaccin bivalent có một tính hiệu quả sản xuất các kháng thể cao hơn so với những vaccin monovalent đứng trước Omicron», Mathieu Molimard đã định rõ như vậy. Và một điều là chắc chắn : ta giữ cùng tính hiệu quả đứng trước biến thể lịch sử, điều này có thể là một ưu điểm trong trường hợp xuất hiện một biến thể mới trong tương lai vì lẽ Omicron ít bảo vệ đối với những biến thể khác.
Nhưng điều đó không đủ để vứt bỏ những vaccin cũ, người chuyên gia đã định rõ như vậy. Những nghiên cứu được thực hiện trong đời sống thực ở Israel, ở Thụy Điển và ở Singapour cho thấy rằng liều thứ tư cung cấp một bảo vệ cao chống lại những nhập viện và những tử vong. Trong trường hợp tiêm nhắc lại đã lâu, tốt nhất là đừng chờ đợi những vaccin mới. Vaccin tốt nhất là vaccin hiện có ngay hôm nay, Mathieu Molimard đã nhắc lại như vậy.
(LE MONDE 1/10/2022)
Đọc thêm :
– TSYH số 610: bài số 9
– TSYH số 593 : bài số 3, 5, 7
BS NGUYỄN VĂN THỊNH
(26/1/2023)
Tiếng sông Hương 