Cấp cứu chỉnh hình số 31 – BS Nguyễn Văn Thịnh

SAI KHỚP MẤT CÁ VÀ BÀN CHÂN
(LES LUXATIONS DE LA CHEVILLE ET DU PIED)

Dominique SARAGAGLIA
Professeur des universités-Praticien hospitalier
d’orthopédie-traumatologie
Chef du service de chirurgie orthopédique et
de traumatologie du sport, urgences
CHU de Grenoble, hôpital sud

I. TRẬT KHỚP CHÀY-SÊN (LUXATIONS ĐE L’ARTICULATION TIBIO-TARSIENNE OU TIBIO-TALIENNE)
– Những trật khớp này ngoại lệ trong trường hợp trật khớp thuần túy (hình 1). Rất thường có một gãy của các mắt cá, tối thiểu một gãy mắt cá sau.– Phải nắn cấp cứu (tốt nhất dưới gây mê tổng quát) bằng một thủ thuật cố nắn di lệch theo hướng ngược lại.– Sau khi nắn, phải thực hiện một phim X quang kiểm tra (thẳng và nghiêng) và chuyển bệnh nhân cho thầy thuốc ngoại chỉnh hình nhất là khi có những gãy xương mắt cá liên kết.

II. TRẬT KHỚP DƯỚI SÊN (LUXATION DE L’ARTICULATION SOUS-ASTRAGALIENNE OU SOUS-TALIENNE)
– Trong phần lớn các trường hợp, các trật khớp sous-astragalienne được liên kết với luxation astragalo-scaphoidienne (talo-naviculaire). Trong vài trường hợp có một gãy cổ xương sên.
– Ta phân biệt, tùy theo sự di lệch của bàn chân, một variété pied en dehors và một variété pied en dedansXỬ TRÍ :
– Dĩ nhiên phải thực hiện một nắn chỉnh hình cấp cứu, tốt nhất với gây mê tổng quát, và bất động trong một botte platrée de marche trong 3 đến 4 tuần.
– Nếu trật khớp không thể nắn được (dây gân jambier postérieur bị kết), phải dự kiến mọ nắn (réduction à ciel ouvert) vì vậy không được cố nắn mà không báo cho thầy thuốc ngoại chỉnh hình.
– Trong trường hợp gãy cổ xương sên, tốt hơn là xét đến một kết hợp xương để giảm thời gian bất động. Thời gian hồi phục dĩ nhiên dài hơn.

III. TRẬT KHỚP CHOPART (LUXATION DE L’ARTICULATION MEDIO-TARSIENNE)
– Chúng hiếm xảy ra trong trạng thái riêng rẻ. Chúng thường được liên kết với luxation sous-astragalienne hay một gãy xương thuyền hay cuboide.– Réduction dưới gây mê tổng quát được thực hiện cấp cứu, đồng thời cần biết rằng rất thường phải dự kiến một embrochage de stabilisation, hoặc cấp cứu, hoặc en différé, tùy theo sự săn sàng của phẫu thuật viên.

IV. TRẬT KHỚP LISFRANC (LUXATION DE L’ARTICULATION TARSO-METATARSIENNE)+Ta phân biệt :
1. Sai khớp hoàn toàn (luxations totales)– sai khớp trong cùng chiều, của tất cả các xương đốt bàn (luxation
homolatérale : sai khớp đồng bên)
– di lệch thường dorsal externe
2. Luxations partielles
a. Luxations columnaires– xảy ra ở 1er rayon
– di lệch vào trong
b. Luxations spatulaires
– xảy ra ở những rayon externe
– di lệch ra ngoài3. Luxations divergentes columno-spatulaires+ Rất thường có những gãy liên kết : nhất là nền của xương đốt bàn thứ hai (M2), nền của những xương đốt bàn khác, những xương nêm (cunéiformes)+ Điều trị là ngoại khoa. Thầy thuốc ngoại khoa mổ nắn cơ thể học và embrocher mỗi nền xương bàn ngón (không embrochage per-cutané approximatif). Chân sẽ được bất động trong một botte platrée trong 6-8 tuần.

V. TRẬT KHỚP BÀN-NGÓN VÀ NGÓN (LUXATIONS DES METATARSO-PHALANGIENNES ET DES PHALANGIENNES)– Ta có thể với gây tê tại chỗ nắn chúng rất dễ dàng bằng cách kéo theo trục của ngón chân.– Một syndactilisation tạm thời trong thời gian 3-4 tuần
– Trong vài trường hợp trật không nắn được hay tái phát, ta có thể buộc phải mổ để nắn với embrochage tạm thời.

Reference : Traumatologie à l’usage de l’urgentiste

BS NGUYỄN VĂN THỊNH
(7/4/2017)