Cấp cứu ngộ độc số 34 – BS Nguyễn Văn Thịnh

HỘI CHỨNG CAI THUỐC PHIỆN
(OPIOID WITHDRAWAL)

Adam J.Rosh, MD
Assistant Professor
Department of Emergency Medicine
Wayne State University School of Medicine
Detroit, MI

TEST

Một người đàn bà 27 tuổi đến khoa cấp cứu 6 giờ sau khởi phát đau nhức thân mình, đau bụng quặn, và ỉa chảy. Bệnh nhân hiện đang đi thăm những người bà con và bình thường sống ở một tiểu bang khác. Bệnh nhân dùng đều đặn 6-8 viên thuốc hydrocodone mỗi ngày để điều trị chứng đau lưng mãn tính, sumatriptan để điều trị migraine, và amitryptyline và paroxetine để điều trị chứng cuồng thực (bulimia nervosa). HA của bệnh nhân là 130/80 mmHg, tần số tim là 100 đập mỗi phút, nhiệt độ là 98,6 độ F, tần số hô hấp là 16 hơi thở mỗi phút, và độ bảo hòa oxy là 99% ở khí phòng. Khám cho thấy vã mồ hôi, giãn đồng tử, và dựng lông gà. Về mặt thần kinh bệnh nhân cử động 4 chi và anh không nhận thấy bệnh nhân run. Bệnh nhân tỉnh táo và hợp tác nhưng dường như không yên. Bệnh nhân nói không bị ảo giác hay có những ý tưởng tự tử. Bệnh nhân trở nên rất giận dữ khi anh hỏi bệnh nhân số điện thoại của thầy thuốc gia đình của bệnh nhân.

Giải thích nào là khả dĩ nhất về những triệu chứng của bệnh nhân :
a. Ngộ độc anticholinergic
b. Ngộ độc thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA intoxication)
c. Hội chứng cai rượu (ethanol withdrawal)
d. Hội chứng serotonin
e. Hội chứng cai thuốc phiện

Câu trả lời đúng là e
Hydrocodone là một thuốc nha phiến (opioid) được dùng để giảm đau. Hội chứng cai thuốc phiện (opioid withdrawal) xảy ra ở những người đã quen với thuốc phiện, khi sự tiêu thụ thuốc phiện bị gián đoạn hay khi được cho một chất đối kháng. Những tác dụng của hội chứng cai thuốc phiện là thứ phát sự gia tăng sympathetic discharge, chịu trách nhiệm những triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng. Mặc dầu những triệu chứng này có thể đáng kể nhưng chúng không đe dọa mạng sống. Hội chứng cai thuốc phiện được liên kết với kích động hệ thần kinh trung ương, thở nhịp nhanh, và giãn đồng tử. Mạch và HA có thể tăng cao. Bệnh nhân có thể nôn, mửa, ỉa chảy, đau bụng quặn, đau cơ, và mất ngủ. Khám thường phát hiện hiện tượng nổi da gà (piloerection), ngáp, chảy nước mắt, chảy nước mũi và vã mồ hôi. Những biểu hiện thần kinh gồm có tình trạng bất an, kích động, và lo âu, nhưng cognition và trạng thái tâm thần không bị ảnh hưởng. Khó phát âm (dysphonia) và sự thèm muốn ma túy (drug craving) thường nổi bật.
(a và b). Amitriptyline là một chất chống trầm cảm ba vòng có những tính chất anticholinergic. Dùng quá liều thuốc chống trầm cảm ba vòng dẫn đến ngộ độc bằng nhiều cơ chế khác nhau. Những tính chất anticholinergic của thuốc chống trầm cảm ba vòng dẫn đến toxidrome, ” mù như một con dơi ” (giãn đồng tử), đỏ như một củ cải đường (flushed skin), tăng thân nhiệt (hyperthermia) thứ phát sự thiếu phát mồ hôi (hot as a hare), khô như một cục xương (dry as a bone) (khô niêm mạc) Những triệu chứng chính của ngộ độc thuốc chống trầm cảm ba vòng gồm loạn nhịp thất, hạ huyết áp, và giảm trạng thái tâm thần.
(c) Hội chứng cai rượu sớm (early alcohol withdrawal) có thể xảy ra 6 giờ sau khi ngừng hay giảm tiêu thụ rượu. Hội chứng cai rượu được đặc trưng bởi sự tăng hoạt động của hệ thần kinh tự trị (autonomic hyperactivity) : nôn, ăn mất ngon, run biên độ lớn (coarse tremor), tim nhịp nhanh, tăng phản xạ (hyperreflexia), cao huyết áp, sốt, giảm ngưỡng co giật (seizure threshold), ảo giác, và mê sảng.
(d) Hội chứng serotonin xảy ra khi một chất ức chế serotonin reuptake được cho phối hợp với một thuốc khác làm tăng tiềm lực của serotonin. Thuốc nha phiến meperidine (Demerol), nhưng không phải hydrocodone, được biết làm tăng tiềm lực serotonin. Hội chứng serotonin được biểu hiện bởi đau bụng, ỉa chảy, vã mồ hôi, tăng thân nhiệt, tim nhịp nhanh, cao huyết áp, giật rung cơ (myoclonus), tính dễ bị kích thích, kích động, co giật, và mê sảng.

Reference : Emergency Medicine. PreTest

BS NGUYỄN VĂN THỊNH
(29/8/2016)