TRẬT KHỚP CÙNG VAI-ĐÒN
(LUXATION ACROMIO-CLAVICULAIRE)
Dominique SARAGAGLIA
Professeur des universités-Praticien hospitalier
d’orthopédie-traumatologie
Chef du service de chirurgie orthopédique et
de traumatologie du sport, urgences
CHU de Grenoble, hôpital sud.
Trật khớp cùng vai-đòn rất thường gặp, trong chấn thương thể thao (vélo, rugby, sport de combats..) cũng như trong chấn thương đường xá và gia đình.
I. CƠ THỂ BỆNH LÝ VÀ NHỮNG TƯƠNG QUAN VỚI LÂM SÀNG
Có nhiều xếp loại (3 đến 6 giai đoạn). Từ rất nhiều năm, chúng tôi sử dụng xếp loại của Julliard, căn cứ trên 3 giai đoạn. Tính chất thực hành và dễ sử dụng của nó là một con chủ bài đáng kể.
Giai đoạn I
– Nó tương ứng với một thương tổn duy nhất, đó là những dây chằng cùng vai-đòn (ligament acromio-claviculaire)
– Có một đau chói ở khớp cùng vai-đòn không có dấu hiệu ngăn kéo (sans tiroir) và dấu hiệu phím đàn dương cầm (sans touche de piano).
Giai đoạn II
– Nó tương ứng với sự hiện diện của hai thương tổn : đứt các dây chằng cùng vai-đòn và những dây chằng quạ-đòn (ligament coraco-claviculaire).
– Về phương diện lâm sàng ta tìm thấy một đau chói và một dấu hiệu ngăn kéo trước-sau (tiroir antéro-postérieur).
– Sự không khớp sít (incongruence articulaire) không thường trực nhưng đoạn hồi.
Giai đoạn III
– Nó tương ứng với sự hiện diện của ba thương tổn : đứt các dây chằng cùng vai-đòn và quạ-đòn và cũng đứt vỏ bọc gồm cơ delta và cơ thang (chape delto-trapézienne
– Sự không khớp sít là thường trực với dấu hiệu phím đàn dương cầm (touche de piano), dấu hiệu ngăn kéo trước sau (tiroir antéro-postérieur) và đôi khi marche d’escalier.
Những trường hợp đặc biệt
– Những tương đương của trật khớp cùng vai-đòn
Đó là những gãy của đầu cùng vai của xương đòn phía ngoài của dây chằng quạ-đòn (hay đi xuyên qua) với dứt những dây chằng này hay bong xương (gãy Latarjet)
– Những gãy của chân mõm quạ (fracture du pied da la coracoide)
Đó là một sai khớp cùng vai-đòn nhưng không dứt các dây chằng quạ- đòn (không có sự gia tăng của espace inter-coraco-claviculaire)
– Cái bẫy là bỏ qua bên và bỏ sót một thương tổn như thế. Phải lưu ý sự không giãn rộng espace inter-coraco-claviculaire, tương phản với một sai khớp cùng vai-đòn hiển nhiên. Điều trị thời gian lâu sau chấn thương thường rất khó (khớp giả của chân của mỏm quạ).
II. THÁI ĐỘ XỬ TRÍ
Những phim X quang là cần thiết để định rõ giai đoạn thương tổn và tìm kiếm những thương tổn lien kết khả dĩ.
– Trong trường hợp không khớp sít (incongruence articulaire) rõ rệt, một phim chụp de face đơn thuần đủ để thấy thương tổn và sự di lệch.
– Trong trường hợp khớp sít, phải yêu cầu những cliché dynamique so sánh, de face debout với những quà cân 10 kg được buộc vào mỗi cổ tay (5kg đối với những phụ nữ). Những phim chụp này cho phép phân biệt giữa giai đoạn I và II (gia tăng espace acromio-claviculaire và inter-coraco-claviculaire trong những giai đoạn II).
– Điều trị :
+ được tranh luận. Những người bảo vệ điều trị ngoại khoa chống lại những người bảo vệ điều trị chỉnh hình. Đối với chúng tôi :
+ Giai đoạn I và II : điều trị cơ năng (traitement fonctionnel)
– Strapping : vô ích (thoải mái tâm lý)
– Echarpe + nghỉ ngơi + thuốc giảm đau + AINS
– Thường đau trong hai đến 3 tháng
– Hoạt động thể thao trở lại giữa tháng thứ 4 và thứ 6
+ Giai đoạn III : điều trị ngoại khoa
– Cấp cứu hay trong những ngày sau tai nạn (trước ngày thứ 7)
– Khớp cùng vai-đòn được làm vững bởi một hauban trên một broche sẽ được đặt tại chỗ 2 tháng, thời gian lành sẹo của các dây chằng quạ-đòn và của chape delto-trapézienne.
– Trong trường hợp di chứng đau dai dẳng hay không vững còn tồn tại, ta sẽ đề nghị một điều trị ngoại khoa : cắt bỏ đầu cùng (extrémité acromiale) của xương đòn trong trường hợp thứ nhất, và can thiệp Cadenat được biến đổi trong trường hợp thứ hai (plastie các dây chằng quạ-đòn với dây chằng cùng- quạ và làm vững bằng một hauban trên broche).
Reference : Traumatologie à l’usage de l’urgentiste
BS NGUYỄN VĂN THỊNH
(5/2/2014)
Tiếng sông Hương 