Bruxelles

LA GRANDE PLACE

Trung tâm địa lý, lịch sử và thương mãi của thành phố, Grand-Place là giai đoạn đầu tiên của những du khách đến thăm viếng Bruxelles. Nhiều thế kỷ sau khi được xây dựng, cái quảng trường được lát đá rất nhộn nhịp này, vẫn là trung tâm hành chánh, là một trong những tổng thể đẹp nhất của kiến trúc tinh vi của Bỉ vào thế kỷ thứ XVII. Ngay thế kỷ XI, các phiên chợ đã họp trên quảng trường này hay vùng phụ cận. Vào cuối thế kỷ XIV, người ta đã xây dựng ở đó Tòa Thị Sảnh (Hôtel de Ville), và những thương gia đã cất những ngôi nhà phường hội (maisons de guildes) tư nhân theo những kiểu cách khác nhau. Nhưng vào năm 1695, hai ngày pháo kích bởi quân Pháp đã phá hủy tất cả, ngoại trừ Tòa Thị Sảnh và hai mặt tiền của những ngôi nhà phường hội. Các phường hội phải tái xây dựng các ngôi nhà của họ theo phong cách được chấp thuận bởi Hội đồng thành phố, điều này mang lại sự thống nhất hài hòa của các tòa nhà kiến trúc thời Phục Hưng flamand ngày nay.

Xuyên qua cái tổng thể huy hoàng của các ngôi nhà phường hội, được tái xây dựng sau trận pháo kích vào năm 1695 bởi quân đội Pháp, cái khuynh hướng theo chủ nghĩa cá nhân (individualisme) và chủ nghĩa chiết trung (éclectisme) của dân Bruxelles đã được khẳng định. Theo phong cách flamand italo-espagnol, các mặt tiền trĩu nặng xuống dưới các trang trí baroque và các lợp mạ vàng. “ Nhà hát giàu nhất thế giới ” (theo Jean Cocteau) tiếp đón chợ hoa họp mỗi sáng chủ nhật và một buổi diễn lại lộng lẫy những vẻ huy hoàng ngày xưa, xảy ra vào lễ Ommegang hàng năm.
Grote Markt của các dân Buxelles ngày trước hay của dân flamand hiện nay, là cái quảng trường lớn (grande-place) của những cái quảng trường lớn. Nguồn gốc của thành phố, đó là Nedermerct, cái khu chợ ở vùng dưới, đánh dấu trung tâm hoạt động của cái thị trấn mới nảy sinh. Trải qua nhiều thế kỷ, các công trình xây dựng bọc quanh khu chợ trở nên phong phú lên, chứng tỏ sự giàu có của thủ phủ thứ hai của Brabant. Cái tổng thể được quyện vào nhau của đá và trang sức mạ vàng, nơi đó xen kẽ nhau dentelle gothique, pignon baroque và fronton cổ điển, Grande Place vẫn là sự biểu hiện của cái trật tự truyền thống của Chế Độ Cũ.
Grande-Place có được hình dáng hiện nay là nhờ Louis XIV. Vị vua này đã cho pháo kích Bruxelles bằng các viên đạn cháy suốt trong ba ngày vào tháng tám năm 1695. Hành động dã man và vô tội vạ, vì lẽ thống chế Villeroy, theo lệnh của nhà vua, mục đích không gì khác hơn là khủng bố đất nước. Sau trận dội bom, cả trung tâm thành phố chỉ còn là trơ bụi và đổ nát. Hơn 4000 ngôi nhà bằng gỗ biến thành mây khói. Kỳ diệu thay các bức tường của ngôi tháp Tòa thị sảnh đã chống lại được. Trong vòng vài năm, quảng trường được tái xây dựng còn đẹp hơn xưa, trong sự tôn trọng một quy định nhằm vào sự hài hòa của các tòa nhà.
“ Quảng trường đẹp nhất thế giới ”, Victor Hugo đã viết như vậy ; “ Ngôi nhà hát giàu nhất thế giới ”, Jean Cocteau đã tuyên bố như vậy. Và đúng là đẹp thật. Điều gây ấn tượng, đó là sự liên kết gắn bó của kiến trúc.
Chữ Bruxelles có nghĩa là những ngôi nhà ở chung quanh các đầm lầy. Mặt khác người ta tìm thấy biểu hiện này trên lá cờ của Bruxelles-Capitale : một loại hoa iris (một trong những loại hoa có khả năng mọc trên nước) trên nền xanh (gợi ý nước của đầm lầy). Quảng trường trở nên quan trọng, lần lượt đã trở thành nơi vui chơi (nơi đây người ta cử hành những lễ hội) và chứng tỏ sức mạnh của công chúng (người ta dựng lên đoạn đầu đài). Vào thế kỷ XIII, người ta dựng lên những ngôi nhà gỗ đầu tiên của những nhà tư sản và các thương gia giàu có. Chính ngay vào trong thời kỳ này mà các phường hội chiếm những ngôi nhà khác nhau của quảng trường. Vào thế kỷ XV, người ta dựng lên Hôtel de Ville. Quảng trường trở thành địa điểm đầu tiên của Ommegang (1549), lễ rước để vinh danh Charles Quint.

HÔTEL DE VILLE

Ngay cuối thế kỷ XIII, nảy sinh ý nghĩ muốn phản ánh sự phồn vinh của thành phố Bruxelles như là trung tâm thương mãi lớn của châu Âu, bằng cách xây dựng một tòa thị sảnh. Công trình xây dựng được khởi đầu năm 1402, và Hôtel de Ville vẫn là chứng nhân duy nhất của nền kiến trúc gothique độc đáo trên Grand-Place. Tòa nhà đáng chú ý bởi mặt tiền điêu khắc và thiên thần Saint-Michel đang quật ngã con quỷ được đặt trên chóp tháp.
Người ta sẽ chờ đợi năm 1401 để đặt viên đá đầu tiên, và năm 1459 để hoàn thành cái điều sẽ là, và cho đến ngày nay vẫn là, dinh thự hành chánh đẹp nhất của nước Bỉ. Jacques Van Thienen được chọn để thực hiện cánh trái và tháp chuông (beffroid) của tòa nhà, được trang trí bởi các cột, các hình điêu khắc, các tháp nhỏ và các dãy cuốn được gia công (arcades ouvragées). Tháp (Tour) và chóp tháp (Flèche), được khởi công năm 1449 bởi Jan Van Ruysbroeck, và ông trở nên nổi tiếng. Bức tượng năm 1445 của Thánh Michel, thánh bảo trợ của thành phố, đóng vai trò con chong chóng, được trùng tu năm 1995 và được đặt lại vào năm 1997 ở vị trí long trọng trên cao của chóp tháp. Theo một truyền thuyết, kiến trúc sư Jan Van Ruysbroeck, người xây dựng tháp này, sau khi nhận thấy là mình đã bị lầm vì đã không đặt tháp đúng ngay ở giữa mặt tiền và sự bất đối xứng của hai cánh của tòa nhà, nên đã nhảy từ độ cao 90 m của tháp xuống đất mà chết. Trên thực tế, vị kiến trúc sư này, sau khi cũng đã thiết kế hai tháp của Nhà thờ Sainte-Gudule, đã chết ở trong giường của ông. Sự bất đối xứng của tòa nhà là do nó được xây dựng thành 3 giai đoạn. Cánh trái, dài hơn, được xây dựng vào năm 1402, cánh phải vào năm 1445, và tháp (tour), tận cùng với chóp tháp (flèche), vào năm 1450. Ở chân tháp, đúng là cổng (portail) của tòa nhà không được đặt vào giữa trục thẳng đứng.

MAISON DU ROI
(BROODHUIS)

Đối điện với Hotel de Ville là Boodhuis, đươc gọi không đúng là Maison du Roi. Tòa nhà néogothique, được xây dựng lại vào thế kỷ qua trên cơ sở của Halle au pain (Boodhuis) cũ. Toà nhà hiện nay là trụ sở cua musée de Ville de Bruxelles.
La Maison du Roi trước hết được xây dựng năm 1536, rồi được tu chính năm 1873. Ngày xưa là chỗ ở của các vua Tây Ban Nha. Ngày nay tòa nhà dùng làm trụ sở của viện bảo tàng thành phố : các bức họa thế kỷ XVI, các bức thảm treo tường, và 400 bộ y phụ bé nhỏ của Manneken-Pis.
Chính ở đây mà các bá tước Egmont và de Horne đã trải qua đêm cuối cùng trước khi bị hành quyết ngày 5 tháng 6 năm 1568 trên Grand-Place. Một câu khắc trên bệ của những cột vào nhắc lại sự hành quyết của những lãnh chúa Bỉ này. Sau khi Bỉ bị Pháp chiếm, tòa nhà được gọi là Maison du Peuple. Các thống đốc ngoại quốc đã làm tròn vài chức vụ của nhà vua, do đó có tên không đúng là Maison du Roi. Mặc dầu tên gọi như vậy nhưng không có vị vua nào ở trong đó cả.

LE PIGEON

Vào năm 1852 là chỗ ở lưu đày của victor Hugo. Sau đó ông đã viết những bài văn ca ngợi về Bruxelles.
Trước khi bị dội bom, Le Pigeon là trụ sở của phường hội của các họa sĩ (corporation des peintres) nhưng những người này không có phương tiện để tài trợ việc tái xây dựng. Victor Hugo đã sống ở đó năm 1852, trốn khỏi sự truy đuổi của Napoléon III. Chính ở đó ông đã viết bài văn đả kích “ Napoléon le petit ” và những bài văn ca ngợi về Bruxelles. Victor Higo đã nói về những người đàn bà Bruxelles : “ Đó là những người đàn bà dơ bẩn nhất, dơ bẩn vì đã lau chùi nhà của họ quá sạch.”

MAISON DES DUC DE BRABANT

Một tập hợp 6 ngôi nhà phường hội (guildes) theo style néoclassique, với những yếu tố flamand : là Bourse, la Colline, le Pot d’Etain, le Moulin à Vent et l’Ermitage. Những ngôi nhà của các phường hội này thuộc về các thợ thuộc da (tanneurs), các thợ xay bột (meuniers), các thợ mộc (charpentier), thợ điêu khắc và thợ khai thác đá bản (ardosiers).
Những tượng bán thân bằng đá trang trí mặt tiền đã mang lại tên cho tập hợp các ngôi nhà này.
Nhóm các toàn nhà này là một trong những tổng thể đồ sộ nhất của Grand-Place. Tòa nhà giống một cung điện rộng lớn của Ý, nhưng người kỹ sư và kiểm soát viên của các công trình thành phố đã phỏng theo những nguyên tắc của kiến trúc cổ điển. Trong sự trang trí của mặt tiền tòa nhà vẫn trung thành với truyền thống flamand.

LA MAISON DES BRASSEURS

Được trang trí bởi những bas-relief trong đó người ta hái nho hay thu hoạch houblon. Trên đỉnh chễm chệ Charles de Lorraine, điều này nhắc lại thời kỳ Áo đô hộ. Hiện nay tòa nhà là trụ sở của musée de la Brasserie.

MAISON DES BOULANGER

Còn được gọi là Roi d’Espagne, biểu hiện sự giàu có của phường hội các nhà hàng bánh mì. Trên vòm bác giác bằng đồng là một hình tượng nhảy múa mạ vàng.
MANNEKEN-PIS

Sức hấp dẫn lạ lùng, chiếc tượng nhỏ, chiều cao khoảng 30 cm, của một thằng bé trai đang đứng đái trong một chiếc chậu, là biểu tượng của Bruxelles cũng như đài nước Trevi ở Rome hay Obélisque ở quảng trường Concorde.
Vào năm 1619, người ta thiết đặt nguyên bản bằng đồng thau của Jerome Duquesnoy l’Ancien : bức tượng láu lỉnh phản ánh nhu cầu thật sự của khu phố về nước trong và nước uống. Năm 1770, sự nổi tiếng trong nhân dân của bức tượng này khiến một hốc tường được trang trí bằng đá được thêm vào để làm nổi bật hình tượng nhỏ. Nhiều mưu toan đánh cắp đã xảy ra vào thế kỷ XVII, nhất là bởi các binh lính người Pháp rồi Anh vào năm 1745. Việc lấy cắp vào năm 1817 bởi một cựu tù nhân khổ sai, Antoine Licas, đã gây nên nhiều xao xuyến nhất : vừa đánh cắp xong là y đã phá hủy ngay bức tượng bằng đồng thau. Năm sau đó, người ta đúc lại một bức tượng giống hệt và đặt lại trong hốc tường. Đó chính bản sao này mà chúng ta thấy ngày hôm nay.
Năm 1698, thống đốc Maximilien-Emmanuel tặng một y phục để trang trí bức tượng. Đó là khởi đầu của một truyền thống kéo dài cho mãi đến ngày nay : những nhân vật đến thăm Bruxelles đều tặng cho thằng bé những y phục nhỏ xíu của quốc gia họ : ngày nay bảo tàng viện Thành phố trưng bày 400 bộ y phục, trong đó một bộ của Elvis Presley.

CÁC HUYỀN THOẠI VỀ MANNEKEN-PIS.

Người ta không biết điều gì đã gây cảm hứng trong việc sáng tạo bức tượng nổi tiếng, nhưng bí ẩn này làm tha hồ tạo ra huyền thoại và những tin đồn. Một giả thuyết cho rằng vào thế kỷ XII, người ta dat bất ngờ bắt gặp con trai của một công tước đang đứng đái vào một gốc cây ngay trong trận đánh : có lẽ người ta đã làm bất tử hóa thằng bé này trong bức tượng bằng đồng thau như là biểu tượng của lòng can đảm của đất nước trong chiến đấu.

Đại Linh
octobre 2011